سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 285

بکنید. فحص از مخصص اینجا معنا ندارد برای اینکه ما می دانیم که آن دستوری که از ناحیۀ مولا صادر شده است، همین«اکرم العلماء» است لیس الاّ منتها احتمال می دهیم که مقصودش علماء عدول بوده است و اشتباها کلمۀ عدول و وصف عدول را ذکر نکرده یا عنوان«الا الفساق» و«ما عدا الفساق» بوده منتها اشتباها«الا الفساق» و«ما عدا الفساق» را ذکر نکرده است. اینجا جای بحث ما نیست. اینجا همان مسألۀ اصاله عدم الخطاء و اصاله عدم الاشتباه که در مثل«رأیت اسدا» و امثال آن جریان پیدا می کرد، جریان پیدا می کند و اصاله عدم الخطاء می گوید: حکم بکن به اینکه آنچه از مولا صادر شده همین«اکرم العلماء لیس الا» است، هیچ مسألۀ اضافه ای نبوده که مولا فراموش کرده باشد و خطاء و اشتباهی در بیان او رخ داده باشد، بلکه مولا همین را می خواسته است بگوید و همین را هم بیان کرده بدون اینکه هیچ الا و عدایی در کار باشد.

در نتیجه این یک نکتۀ مهمی است: ما که بحث می کنیم: آیا فحص از مخصص لازم است ؟ این در رابطۀ با مخصصات متصله، مورد بحث نیست. مخصصات متصله اصل دیگری دارد، به نام اصاله عدم الخطاء و هیچ نیازی به فحص و بررسی و تحقیق ندارد. آنچه محل نزاع ماست که فردا ان شاء الله تحقیقش را عرض می کنیم این است که اولا: ما اصاله العموم را از باب ظن نوعی حجت می دانیم، نه ظن شخصی، ثانیا: دائرۀ حجیت اصاله العموم منحصر به مخاطبین و مشافهین نیست همانطوری که دائرۀ حجیت ظواهر در بحث حجیت ظواهر عمومیت دارد، ثالثا: مورد بحث آنجایی است که عام نه تفصیلا و نه اجمالا علم به مخصّص بودن در آن وجود داشته باشد. رابعا: بحث ما در مخصصات منفصله است نه در اعم از مخصصات منفصله و متصله. حالا که محل بحث و نکات لازم روشن شد ببینیم تحقیق در این بحث چیست ان شاء الله.

پرسش:

1 - دلیل عدم اختصاص اصاله العموم به مخاطبین و مشافهین را بیان کنید.

2 - عدم جریان اصاله العموم در صورت علم به تخصیص را توضیح دهید.

3 - علت اختصاص محل بحث به مخصّصات منفصله را شرح دهید.

4 - اصل عدم خطا و اشتباه چیست و چه ارتباطی به مقام دارد؟