سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 29

به مقدمات حکمت و اجرای مقدمات حکمت در کار باشد.

خلاصۀ مباحث گذشته

بعید نیست که نظر مرحوم آخوند هم یک چنین معنایی باشد، ولو این که ایشان علتش را دیگر بیان نکرده است و هیچ صحبتی از مسألۀ«اصاله عدم الخطاء و عدم الاشتباه» پیش نیاورده است.

خلاصه آنچه که در اینجا خیلی راهنمای شماست دو مطلب است: یکی این که در مسألۀ عام طبیعت مطرح نیست، افراد و کثرات مطرح است، منتها به نحو اجمال و دیگر این که آنجایی که کثرات را خود مولا به نحو تفصیل بیان می کند. اگر شما شک در مازاد آن افراد داشته باشید روی«اصاله عدم الخطاء و عدم الاشتباه» حکم می کنید به این که محدودۀ مأمور به همین است که مولا بیان کرده است.

وقتی این دو مقدمه به هم ضمیمه شد، آن وقت ما در«اکرم کلّ عالم» به دست می آوریم که هیچگونه نیازی به مقدمات حکمت و جریان«اصاله الاطلاق» ندارد. هرجایی که صفت و قیدی پیش آمد، معنایش این نیست که داخل در مسألۀ اطلاق و تقیید است، اگر شما گفتید«جائنی رجل عالم» این هم مربوط به مسألۀ اطلاق و تقیید است ؟ مسألۀ اطلاق و تقیید جایش طبیعت است و تعلق حکم به طبیعت این هیچ ربطی به این ندارد که حالا ما اطلاق و تقیید را نسبت بین اینها را چه بدانیم.

آیا نسبت بین اینها را عدم و ملکه بدانیم یا نسبتهای دیگری که در این باب گفته شده است ؟ موردها متفاوت و متغایر است. وقتی موردها متغایر شد همان طوری که عام نمی تواند پایش را در محدودۀ مطلق بگذارد، نمی شود عام پایش در محدودۀ مطلق بگذارد، اطلاق هم نمی تواند پایش را در محدودۀ عام بگذارد و من آن مثالی که ذکر کردم به نظرم خیلی روشن کنندۀ این مسأله است.

پرسش:

1 - جواب امام راحل به کلام مستشکل در جریان اصاله الاطلاق در عام را تقریب نمایید.

2 - مطلق و عام از جهت متعلق حکم چه فرقی دارند؟

3 - اصاله عدم خطاء در چه مواردی جریان دارد؟

4 - چرا مقدمات حکمت در عام جریان پیدا نمی کند؟