سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 302

اسلام حقیقی را از مکتب ائمه(علیهم السلام) می آموختند. امّا کار ما به جایی برسد که هنوز هم در بعضی از کشورهای اسلامی حاضر نباشند که مذهب اهل بیت را به عنوان یکی از مذاهب اسلامی بشناسند و هرکجا صحبت از مذهب می شود، بگویند: غیر از این مذاهب اربعه و فقهای اربعه، چیز دیگری وجود ندارد و ما غیر از اینها کسی را به مقام فقاهت نمی شناسیم! این واقعا تأثّرآور و چیزی است که باید«یبکی علیه بکائا متوالیا» در مقابل یک چنین مسأله ای. (این حاشیه ای بود زائد بر متن.)

فحص کامل، شرط تمسک به اصاله العموم

حالا این مستدل می گوید: ما علم اجمالی داریم به اینکه عمومات کتاب و سنت، مخصصات و مقیداتی در لسان ائمۀ معصومین(علیهم السلام) دارد که در کتابهای روایی روات اولیّه مذکور بوده است، حالا این جوامع چهارگانۀ ما هم قسمتی یا کثیری از آن مخصصات و مقیدات در آن وجود دارد. لذا نتیجه این می شود که اگر ما به یک عامی یا یک مطلقی در کتاب و سنت برخورد بکنیم، به واسطۀ این علم اجمالی نمی توانیم که فوری تمسک به اصاله العموم بکنیم. تمسک به اصاله العموم شرطش این است که ما به اندازۀ کافی، به اندازه ای که دیگر مأیوس بشویم از اینکه دستیابی به یک مخصص و مقیّد پیدا بکنیم، تفحص بکنیم، آنوقت بتوانیم به عمومات کتاب و سنت، تمسک بکنیم و الا در غیر این صورت، وجود علم اجمالی، مانع از تمسک به اصاله العموم است برای اینکه در اطراف علم اجمالی با اختلاف نظرهایی که وجود دارد، نمی تواند اصول مخالفۀ با علم اجمالی جریان پیدا کند. شما وقتی علم اجمالی به نجاست«احد المایعین» داشته باشید دیگر نمی توانید در هردو ماء، استصحاب طهارت یا اصاله الطهاره جاری بکنید، اصول عقلائیه هم نمی تواند جاری بشود. بالاتر؛ امارات هم نمی تواند جاری بشود. شما اگر علم اجمالی دارید به اینکه«احد هذین المایعین خمر» آیا می شود که یک بیّنه قائم بشود بر اینکه این اناء طرف راست«لیس بخمر» و یک بیّنه هم قائم بشود بر اینکه اناء طرف چپ«لیس بخمر؟» با اینکه بیّنه است، جنبۀ اماریت قویّه دارد ولی اگر همین بیّنه بخواهد در مقابل علم اجمالی بایستد، یک بیّنه بگوید که این اناء«لیس بخمر»، یک بیّنه بگوید که آن اناء«لیس بخمر» یا یک بینۀ واحده ای خمریت هردو اناء را نفی بکند، آیا این بیّنه ای که مستقیما می خواهد علم اجمالی را زیر پا بگذارد، می تواند در مقابل علم اجمالی بایستد؟

برتری علم اجمالی از بیّنه

بله یک حرفی هست؛ اگر یک بیّنه ای نسبت به یک طرف علم اجمالی قائم بشود، آیا او می تواند