سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 333

داریم که در مسائل علم اصول، یک قسمت مسائل لغویه مطرح است، بلکه شاید بعضی از امّهات مسائل اصولیه مربوط به لغت باشد، اینکه شما بحث می کنید که آیا هیأت«افعل» دلالت بر وجوب می کند یا نه ؟ این«مسأله لغویه» اینکه شما بحث می کنید که هیأت«لا تفعل» دلالت بر حرمت و زجر می کند یا نه ؟ این مسأله لغویه. این بحثی که ما در همین عام و خاص خواندیم که آیا جمع محلی به لام«یدل علی العموم، کلمه کل، یدل علی العموم ام لا؟» اینها همه مسائلی است که از لغت باید گرفته بشود. ما بحثی نداریم و اشکال نمی کنیم که چرا یک مسألۀ لغویه در علم اصول مطرح می شود، چون نظائری برای این داریم که بلااشکال اینها مسائل لغویه هستند و در علم اصول هم مطرح هستند لکن اشکال ما این است که اگر بخواهد مسأله لغویه باشد، همان طوری که خود مرحوم آخوند مطرح کردند، عنوان بحث و عبارت بحث را باید طور دیگر قرار بدهیم. همان طوری که من توضیح دادم در«یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا» هم ادات خطاب هست و هم عموم«الذین آمنوا»، بحث را در این قرار بدهیم که آیا عموم«الذین امنوا» قرینیت بر تصرّف در ادات خطاب دارد؟ و یا ادات خطاب قرینیّت بر تصرف در عموم«الذین آمنوا» دارد؟ اگر صورت مسأله، در کتابهای اصولی به همین کیفیت بود، ما مسأله را، مسألۀ لغویه فرض می کردیم.

اما شما کتابهای اصولی را«من الزمن القدیم الی یومنا هذا» تمامش را بررسی کنید، ببینید آیا در هیچ یک از اینها، عنوان محل بحث را در مسأله ما نحن فیه اینطوری قرار دادند که«هل اداه الخطاب قرینه علی التصرّف فی العموم ام العموم، قرینه علی التصرف فی الاداه ؟» آنچه در عناوین، ملاحظه می شود این است که خطابات شفاهیه، همان طوری که حاضرین در مجلس تخاطب را شامل می شود، آیا غائبین و معدومین را هم شامل می شود یا نه ؟ این عنوان با احتمال سومی که مرحوم آخوند ذکر کردند، هیچ گونه از نظر عنوان، سنخیت و مناسبت ندارد. پس در نتیجه این سه احتمالی که مرحوم آخوند ذکر کردند، نمی تواند محل بحث باشد.

پرسش:

1 - از کدام نوع از مسائل عقلیه در اصول بحث می شود؟

2 - ردّ نظریه حنابله مبنی بر جواز خطاب معدوم را بنویسید.

3 - اشکال عقلی بودن محل بحث و فرق عالم تکوین با عالم تشریع چیست ؟

4 - علت لغوی نبودن محل بحث چیست ؟