سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 344

پس یک عنوان داریم طبیعت، یک مضافی دارد کلمۀ کل که روی هم که بگذاریم معنایش این است: «کل فرد من افراد طبیعه النار حارّه»، حالا این درست است که پای فرد و پای وجود پیش آمد، برای اینکه در فردیت وجود، آن هم وجود خارجی، دخالت دارد، اما کدام وجود خارجی ؟ می بینیم اختصاصی ندارد به آن وجودات خارجیه ای که بالفعل تحقق داشته باشد، و آن مخبری که می گوید:

«کل نار حاره» نمی خواهد بگوید که این نارهایی که در زمان اخبار من در خارج وجود دارند، و بالفعل متلبس به لباس وجود هستند، اینها«حار»، بلکه اگر از او سؤال بکنی، می خواهد بگوید که اگر یک ناری ده سال دیگر هم وجود پیدا کند، همین حکم را دارد، 20 سال دیگر هم وجود پیدا کند همین حال را دارد. دائرۀ موضوع به افرادی که بالفعل وجود دارند هیچ گونه اختصاصی ندارد.

قاعدۀ فرعیت و قضیه حقیقیه

علمای معقول یک قاعده ای بنام قاعدۀ فرعیت دست ما داده اند که عبارت از این است که«ثبوت شیء لشیء فرع ثبوت المثبت له»، اگر بخواهد یک محمولی بر یک موضوع ثابت شود، متفرّع بر این است که آن مثبت له که عبارت از موضوع است وجود داشته باشد. روی قاعدۀ فرعیت چطور می شود این متکلمی که می گوید: «کل نار حاره»، از یک طرف می خواهد بگوید که این حار بودن اختصاصی به نارهای موجود در زمان اخبار ندارد، بلکه نار پنج سال بعد هم اتصاف به«انّه حارّ» دارد، مخبر به آن یک چنین چیزی است و از طرف دیگر؛ نار پنج سال بعد«الان لیس بثابت، لیس بموجود»، و قاعدۀ فرعیت می گوید: «ثبوت شیء لشیء فرع ثبوت المثبت له»، ناری نیست تا اینکه اتصاف به حرارت داشته باشد. موضوعی نیست تا اینکه محمولی بر آن ترتب پیدا کند. پس چطور بین این دو مطلب جمع می کنید، که از یک طرف دائرۀ موضوع را توسعه می دهید، و می گویید: هیچ فرقی بین نار موجود بالفعل و متحقق فی المستقبل نیست و از طرفی هم مسألۀ قاعدۀ فرعیت را به عنوان یک قاعدۀ مسلّم در قضایای حملیه مطرح می کنید؟ در جمع بین این دو فکر کنید.

پرسش:

1 - قضیۀ طبیعیه و خارجیه را توضیح دهید.

2 - قضیۀ حقیقیه و فرق آن را با قضیۀ طبیعیه و خارجیه بیان کنید.

3 - چرا ظاهرا بین قاعدۀ فرعیت و قضیۀ حقیقیه عدم تناسب دیده می شود؟