سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 347

خود ما در طرح قضایای حقیقیه ما را راهنمایی می کند، که نظریۀ ایشان را ان شاء الله بیان می کنیم.

شباهت قضیۀ حقیقیه به قضیۀ طبیعیه و خارجیه

در نتیجه قضیۀ حقیقیه«وفقا لنظر اهل المعقول، و وفقا لما یقضی به وجداننا، فی مثل کل نار حارّه»، یک قضیۀ برزخیه است، که از یک طرف شباهتی به قضیۀ طبیعیه دارد، به لحاظ اینکه حکم، اختصاصی به افراد موجودۀ بالفعل ندارد. در قضیۀ طبیعیه، حکم به صورت ساری و گسترده جریان دارد، قضیۀ حقیقیه هم همینطور است و از طرف دیگر شباهتی به قضیۀ خارجیه دارد، به لحاظ اینکه همان طوری که در قضیۀ خارجیه، پای وجود مطرح بود، در قضیۀ حقیقیه هم پای وجود مطرح است، برای اینکه حرارت ارتباطی به ماهیت نار ندارد، حرارت ارتباط به وجود نار دارد، آن هم نه وجودی که اعم از وجود خارجی و ذهنی باشد، بلکه اختصاص به وجود خارجی دارد. پس قضیۀ حقیقیه روی سعه و سریانش شبیه قضیۀ طبیعیه است، و روی این جهت که در موضوعش وجود خارجی نقش دارد، شباهتی به قضیۀ خارجیه پیدا می کند لکن در عین حال خودش یک عنوان مستقلی است.

عدم دخالت خصوصیات فردیه در قضایای حقیقیه

اینجا دو نکته عرض کنیم اول این است: ما در باب کلمۀ کل که دلالت بر استیعاب همۀ افراد می کند، افراد یعنی وجودات متکثره ای که هرکدامشان دارای یک خصوصیات فردیه هستند، آیا در مفاد کلمۀ کل، علاوۀ بر کثرات، ناظر به این خصوصیات فردیه هم هست یا اینکه نه در عین اینکه دلالت بر استیعاب همۀ افراد می کند مقصود از همۀ افراد یعنی کثرات اما خصوصیات فردیه دیگر هیچ نقش ندارد کما اینکه وقتی مولا می گوید: «اکرم کل عالم» آن که محط نظر مولاست این است که این کثرات و این علماء متعدد، اینها اکرام بشوند، اما دیگر هیچ توجهی به این خصوصیات ندارد، و حکم هم مبتنی بر این خصوصیات نیست، مثلا فلان عالم سنش پنجاه سال است، فلان عالم پدرش عالم بود، فلان عالم تاریخ تولدش چه زمان بوده است، فلان عالم مکان تولدش کجا بود، اینها دیگر در مفاد«اکرم کل عالم» نقش ندارد.

در قضیۀ«کل نار حارّه» هم مسأله این است، این مخبر و این تشکیل دهندۀ قضیه می خواهد بگوید: هر موجود خارجی بالفعل یا در آینده اتصاف پیدا کرد«بانّه نار» این«یحمل علیه انّه حارّ» اما اینکه این نار خصوصیات فردیه اش این است که مثلا با هیزم درست شد، آن نار خصوصیت