سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 352

وجود موضوع دارد، قاعدۀ فرعیت، ثبوت موضوع و وجود موضوع را اقتضا می کند. در مقام جمع بین این دو جهت که از یک طرف، قاعدۀ فرعیت اقتضای وجود موضوع را دارد و از طرف دیگر در قضایای حقیقیه، حکم اختصاص به موجودین بالفعل ندارد، راه تخلّص از اشکال اینطوری به نظر ایشان آمده که ما حفظا و رعایه لقاعده الفرعیه می گوییم: در قضایای حقیقیه هم موضوع وجود دارد بتمام افراده وجود دارد منتها یک نوعش وجود محقّق دارد و یک نوعش وجود مقدّر که عبارت از وجود فرضی و تقدیری و تنزیلی است. برای تخلّص از اشکال، اینطور راه حل به نظر ایشان رسیده است.

ما ضمن اینکه جواب از این اشکال را بیان کردیم و گفتیم: قضیۀ«کل نار حارّه» نمی خواهد بگوید که ناری که ده سال بعد وجود پیدا می کند الان اتصاف به حرارت دارد، بلکه می گوید که نار و فردیه شی لطبیعه النار هرگاه تحقّق پیدا کرد، اتحادش با حارّه بودن، اتحاد روشن و اتحاد ظاهری است و روی اصاله الوجود تا نار لباس وجود پیدا نکند«لیست بنار» تا فردی از افراد انسان در خارج مثلا یا در ذهن وجود پیدا نکند«لا یکون فردا للانسان و لا یتّصف بالفردیه للانسان» و کلمۀ«کل» برای استیعاب افراد است. باید فردیت در خارج تحقّق پیدا کند، در واقع تحقّق پیدا کند، بعد از آنکه فردیت محقّق شد، عنوان حارّه بودن هم اتحاد با آن دارد.

اشکال به تفسیر محقق نائینی ره از قضیۀ حقیقیه

ما ضمن اینکه اینطوری تخلّص از اشکال پیدا کردیم که در بحث گذشته ملاحظه فرمودید، اشکالمان به مرحوم محقق نائینی این است که در این قضایای حقیقیه ای که ما خودمان اخبار به آنها می کنیم آیا وجدانا یک چنین مسأله ای پیش ما مطرح است ؟ یک مسألۀ تقدیر و تنزیلی در کار است ؟ یعنی علاوۀ بر افراد موجوده توجه پیدا می کنیم به آن افرادی که معدوم هستند و در طول زمان به صورت تدریج محقّق می شوند و آنها را در دایرۀ تنزیل و تخیّل می آوریم و یک لباس وجود تنزیلی و تخیّلی به قامت آن معدومین می پوشانیم و آنها را موضوع برای قضیۀ حقیقیه قرار می دهیم ؟ قضیۀ حقیقیه، یک قضیه ای است که در محاورات و در استعمالات، کاملا متداول و شایع است. آیا وجدانا خود ما در مقام اخبار، چنین برخوردی با قضایای حقیقیه داریم ؟ ما موضوع را به دو نوع تقسیم می کنیم: یک قسم را می گوییم: حقیقتا متلبس به لباس وجود هستند و یک قسم را هم وجود را برای آنها فرض می کنیم ؟ آیا مخبری که می گوید: «کل نار حارّه» یک چنین مسائلی در ذهنش وجود دارد؟ یا اینکه وجدانا در قضایای حقیقیه، همان راهی را که ما طی کردیم باید طی کرد علاوۀ بر اینکه