سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 357

درس ششصد و هفتاد و چهارم

اشاره

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد للّه ربّ العالمین و الصّلوه و السّلام علی سیّدنا و مولینا و نبیّنا أبی القاسم محمّد صلّی اللّه علیه و اله و سلّم و علی آله الطیّبین الطّاهرین المعصومین و لعنه اللّه علی أعدائهم أجمعین، من الآن الی قیام یوم الدّین.

راه حل مرحوم آخوند ره برای خطابات شرعیه

احکام در شریعت به صورت خطاب و با ادات خطاب مطرح شده، درحالی که در خطاب حقیقی لازم است که مخاطب علاوۀ بر اینکه وجود داشته باشد، حاضر در مجلس تخاطب باشد. معنای خطاب شفاهی این است که مخاطب لفظ را از دهان گوینده بگیرد و بشنود. این معنا نسبت به غائبین از مجلس تخاطب، غیرمعقول است، تا چه برسد به معدومین و آنهایی که در زمان های بعد وجود پیدا می کنند.

مرحوم آخوند یک راه حلی را بتفصیل ذکر کرده اند که به نظر ایشان، نه تنها راه حل در مسألۀ ماست، بلکه در مسائل مشابه با ما نحن فیه که آنجاها هم یک لوازم مستحیله دارد مثل استفهام که استفهام اگر حقیقی باشد لامحاله ناشی از جهل مستفهم است، یعنی مستفهم مطلبی را نمی داند و آگاه نیست و به وسیلۀ استفهام می خواهد طلب فهم و طلب آگاهی بکند. این معنا دربارۀ خداوند تبارک و تعالی مستحیل است، برای اینکه آنجا جهل تصوّر نمی شود یا در استفهام های تقریری و