سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 364

داریم مطرح می کنیم که خطابات قرآنیه خارج از دائرۀ این مسأله است، یا اینکه داریم واقعیت وضع خطابات قرآنیه را بررسی می کنیم ؟ این عنوانی که در تعبیر مسألۀ اصولیه مطرح است، معنایش این است که ما یک خطاب کننده بشری داریم و یک مخاطبینی داریم که بشر هستند. مجلسی داریم به نام مجلس مخاطبه، خطابی داریم به عنوان خطاب شفاهی که شفاهی؛ یعنی از لبها و زبان خطاب کننده شنیده می شود، مثل همین تعبیر شفاهی که شما در مواردی مطرح می کنید، می گویید: ما شفاها با شما مذاکره کردیم، امتحان شفاهی در مقابل امتحان کتبی، مسأله شفاهی؛ یعنی اینکه انسان روبرو و با زبان و لبان خودش مطلبی را بیان بکند. آیا واقعا در این خطابات، این چنین بوده است ؟ ما می دانیم که خطاب کننده در«یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا» اصلا رسول خدا نیست. رسول خدا حامل خطاب الهی است و مبلّغ بیان خدا و کلام خداست و خطاب کننده، عبارت از خداوند است. در خداوند، خطاب شفاهی، تصور نمی شود. این لازمه اش، جسم بودن است و در آنجا این مسائل، امتناع عقلی دارد و ممکن نیست چنین چیزهایی تحقق داشته باشد.

ثانیا: بعد از آنکه این«یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَوْفُوا بِالْعُقُودِ» بر رسول خدا وحی شد، آیا رسول خدا بالای منبر بودند، مجلسی بود، جمعیتی بودند، مخاطبینی بودند؟ یا اینکه اگر فرضا قبلا این آیه بر رسول خدا نازل شد، لازم بود که فوری اعلام بکند، مردم را جمع بکند، مجلس مخاطبه تشکیل بدهد تا خطاب«یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا» (با قطع نظر از اشکال اول) به صورت خطاب شفاهی از رسول خدا بتواند تحقق پیدا کند؟

آیا مسأله اینطور بوده است که هر آیه ای بر رسول خدا نازل می شده است، یا حداقل آیاتی که متضمن خطاب بوده است، بر رسول خدا لازم بوده است که به مقتضای خطاب، مجلس مخاطبه تشکیل بدهد و در آیاتی که به صورت خطاب مثلا نبوده است، چنین نیست ؟ اگر«لِلّهِ عَلَی النّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ » نازل می شده است چون خالی از خطاب بوده است، لازم نبوده است که رسول خدا مجلس مخاطبه تشکیل بدهد اما در آیه صوم، چون خطاب وجود دارد«یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیامُ » به صورت خطاب مطرح است بر رسول خدا چنین چیزی لازم بوده است ؟

واقعیت در ابلاغ وحی به مردم

پیداست که اینها یک مسائلی است که با واقعیت تطبیق نمی کند. آنکه با واقعیت تطبیق می کند، این است که آیات قرآنیه تدریجا به رسول خدا(صلی الله علیه و آله) وحی می شده است و رسول خدا افرادی را به عنوان کاتبین وحی و کتّاب وحی، مأمور کرده بودند که این آیات را بنویسند و ثبت و ضبط بکنند و