سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 371

از خطابات ؟

برای روشن شدن این مطلب که مطلب خیلی روشن و خیلی واضحی هم هست، منتها ما به اشباه و نظائرش توجه نکرده ایم و روی عدم توجه، خودمان را در یک وادی عجیبی انداخته ایم. یک کسی می گوید: خطاب به معدوم، ممتنع است و یک کسی می گوید: ادات خطاب برای خطاب حقیقی وضع نشده است بلکه برای خطابات ایقاعیۀ انشائیه وضع شده است که مرحوم آخوند(ره) از این طریق می خواستند مشکل را حل بکنند. ما عرض کردیم که این خطابات اصلا عنوانش، عنوان خطاب شفاهی نیست، اینها خطابات کتبیه است، اینها مربوط به کتاب است. اول ببینیم در اشباه و نظائرش، آیا مسأله چنین است ؟ فرض کنیم که«فی زماننا هذا» از این قبیل مسائل، زیاد داشته ایم، منتها بعضی ها موضوعش، موضوع مقطعی بوده است و بعضی ها موضوعش برای همیشه هست.

خطابات کتبی

برای روشن شدن بحث، وقتی که امام بزرگوار، در وصیت نامه و یا در اعلامیه و یا در سخنرانی، می فرماید: ای ملت ایران، بر شماست که این انقلاب را حفظ کنید، ما چطور این را در اعلامیه توجیه می کنیم ؟ "ای ملت ایران" آیا مخاطبی در موقع نوشتن این اعلامیه وجود داشته است ؟ یا حتی در آنجایی که به عنوان خطاب هم مطرح می کرده است اصلا وجود حاضرین، هیچ گونه نقشی در این مسأله نداشته است ؟ آیا این تعبیرات، تعبیرات غیرصحیح است؛ یعنی غیرحقیقی است و به صورت مجاز است ؟ یک کسی که رهبریّت یک امتی را به عهده دارد و قیادت یک ملتی را به عهده دارد و به عنوان خطاب، اینها را مخاطب قرار می دهد، در وصیت نامه خودش از مردم می خواهد، به صورت خطاب و یا به غیر صورت خطاب، آیا در اینجا مسأله چطوری توجیه می شود؟ چطوری قابل حل است ؟ آیا اصلا خطاب نیست ؟

قبل از پیروزی انقلاب، این خطابهایی که امام بزرگوار در اعلامیه ها داشتند، مثل ای ملت ایران بپاخیزید، در مقابل طاغوت مبارزه کنید و از اسلام حمایت کنید، با ظلم و ستم و ستمگری مبارزه کنید، این اعلامیه ها به دست من و شما می رسید، آیا در موقع نوشتن، مخاطب حاضری بوده است ؟ مجلس مخاطبه ای تحقق داشته است ؟ یا اینکه در خطاب کتبی، خصوصیتی هست که در خطابات شفاهیّه وجود ندارد؟ در خطابات شفاهیّه، مخاطب حاضر در مجلس تخاطب، لازم دارد. اما مخاطب حاضر، در خطابات کتبیه ولو به صورت مقطعی مثل همین مبارزۀ با طاغوت که در یک محدوده خاص و در یک زمانهای خاصی بوده، معذلک هیچ گونه مخاطب حاضر در مجلس