سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 385

محصّل کلام مرحوم آخوند ره و تقسیم قیود حکم

از کلام مرحوم آخوند با آن عبارات پیچیده استفاده می شود که این ثمرۀ دوم را نسبت به بعضی از قیود می پذیرند، اما نسبت به بعضی از قیود نمی پذیرند. اما مقسم هردو قید، عبارت از آن قیودی است که آنها واجد بودند، و ما معدومین آن زمان، و موجودین فی الحال به طور کلی فاقد آن قیود هستیم، در ما آن قیود وجود ندارد.

ایشان می فرماید: قیود دو نوع است: یک قسم قیودی است که - به تعبیر ایشان - «لا یتطرق الیه الفقدان» یعنی قیودی نیست که نسبت به بعضی حاصل باشد در آن زمان، و نسبت به بعضی وجود نداشته باشد، و یا حتی در یک نفر ممکن باشد که گاهی از اوقات وجود داشته باشد، و گاهی از اوقات وجود نداشته باشد، بلکه، یک قیدی است که همۀ مشافهین واجد آن قید بودند، و در همۀ حالات هم واجد آن قید بودند، مثل همین مسأله وجود النبی و حضور النبی. مشافهین و مخاطبین اینطور نبود که بعضی از آنها واجد این نعمت باشند، و بعضی فاقد این نعمت باشند، یا با وصف اینکه مخاطب هستند، در یک زمانی واجد این صفت بودند، و در زمانی فاقد این صفت زیرا آنهائی که پای منبر پیغمبر(صلی الله علیه و آله) نشسته اند همه شان تا زمانی که مخاطبه وجود داشته است، بلا استثناء در تمام زمان مخاطبه واجد این صفت وجود النبی و حضور النبی المعصوم بوده اند. یک قسم قیود اینطوری است.

مرحوم آخوند در این قسم، ثمره را می پذیرد، می فرماید: درست است حق با کسی است که این ثمره را بیان کرده است، برای اینکه مسألۀ حضور نبی در باب نماز جمعه اگر احتمال مدخلیت داده بشود، و خطاب هم اختصاص به مشافهین داشته باشد، ما از چه طریقی وجوب نماز جمعه را برای خودمان ثابت کنیم ؟ نه خود خطاب ما را شامل می شود، و نه قاعدۀ اشتراک وجوب نماز جمعه را برای ما بیان می کند برای اینکه عنوان ما مغایر با آنهاست. آنها واجد النبی و دارای نعمت حضور نبی بودند، و ما فاقد این نعمت و خالی از این نعمت هستیم، و برای وجود این معنا احتمال مدخلیت در حکم را قائل هستیم.

اما قسم دوم: اگر یک قیودی باشد که آنهائی که در خود مجلس نبی شرف حضور داشتند، خودشان مختلف بودند، بعضی هاشان واجد قید بودند، بعضی هاشان فاقد قید بودند، یا در حالات مختلفه ممکن بود که بعضی ها واجد باشند، بعضی ها فاقد باشند، اگر اینطور باشد در این مورد ایشان می گوید: من ترتّب ثمره را قبول ندارم. چرا؟ نکتۀ حساسش اینجاست، می فرماید: در مثل