سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 388

درس ششصد و هفتاد و نهم

اشاره

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد للّه ربّ العالمین و الصّلوه و السّلام علی سیّدنا و مولینا و نبیّنا أبی القاسم محمّد صلّی اللّه علیه و اله و سلّم و علی آله الطیّبین الطّاهرین المعصومین و لعنه اللّه علی أعدائهم أجمعین، من الآن الی قیام یوم الدّین.

رجوع ضمیر بعد از عام به بعض افراد

یکی از مباحثی که در عام و خاص مطرح است، عنوان اجمالی آن به این برمی گردد که اگر در یک کلامی، عامی وجود داشته باشد که به حسب معنای لغوی و معنای عرفی، دلالت بر عموم می کند، و به دنبال او یک ضمیری وجود داشته باشد که این ضمیر«یرجع الی بعض افراد العام» مرجعش تمام افراد عام نیست، بلکه بعضی از افراد عام است، آنوقت محل نزاع این است که آیا رجوع ضمیر به بعض افراد عام، اقتضا می کند و ایجاب می کند که درباره آن عام، تخصیص قائل بشویم ؟ یا اینکه رجوع ضمیر به بعض افراد، چنین اقتضایی ندارد، و موجب تخصیص عام نیست ؟ این عنوان اجمالی محل بحث است. لکن برای توضیح محل بحث، از دو جهت باید دو نکته را متعرض بشویم که یکی از آنها اجمالا در کلام مرحوم محقق خراسانی اشاره شده، لکن دیگری در کلام ایشان مورد اشاره واقع نشده است. آن چه در کلام ایشان اشاره شده و مختصری هم نیاز به توضیح دارد، این است که این محل نزاع به این صورت اجمالی که ما برایش ذکر کردیم، دو صورت می تواند داشته