سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 399

جمیع المطلقات است«و فی الحقیقه لم یرجع الضمیر الی بعض افراد العام، بل رجع الضمیر الی جمیع افراد العام» بدون هیچ تردیدی.

حالا که اینطور شد، اینجا یک نکته باقی می ماند، و آن این است که ما دوتا المطلقات عام داریم:

یکی«المطلقات یتربصن بانفسهن ثلاثه قروء»، یکی«و بعوله المطلقات» که با ضمیر بیان شده«احق بردهنّ » آن دلیل خارج در مقابل این عام دوم به عنوان یک مخصّص مطرح است لذا مجبوریم تخصیص بزنیم و بگوییم: ارادۀ جدّیه، مقصور بما عدای مورد مخصص است. اما در رابطۀ با عام اول چه داریم ؟ چه دلیلی در مقابل عام اول دارید که بخواهید عام اول را حتی از نظر ارادۀ جدّیه به زمین بزنید؟ عام اول عامی است که«لم یقم فی مقابله دلیل مخصص، لم ینهض فی مقابله قرینه منفصله» البته باوجود اینکه دلیل قائم نشده، شما احتمال می دهید که عام اول هم از نظر ارادۀ جدّیه اختصاص به خصوص مطلّقات رجعیه داشته باشد. این احتمال مثل این است که مولا یک«اکرم العلماء» یی گفته، شما شک دارید که آیا این«اکرم العلماء» مخصّص دارد یا نه ؟ گردش هم کردید و مخصصی برای«اکرم العلماء» پیدا نکردید، اینجا باید رجوع به عموم بکنید و اصاله العموم را پیاده کنید. در مقابل اراده جدّیه هم دلیلی که دلالت بر تصرف در ارادۀ جدّیه داشته باشد نداریم، «فالعموم باق بحاله». لذا این حرفهایی که تا به حال بصورت یک مبنای روشن در مباحث گذشته قبول کردیم را چرا اینجا فراموش کردیم و در یک وادی دیگری رفتیم مثل یک وادی که مرحوم آخوند(ره) اینجا ذکر کرده اند که ان شاء الله ذکر می کنیم. چرا ما توی این وادی رفتیم ؟ مگر اینجا چه خصوصیتی دارد که ما از آن مبانی خودمان منحرف بشویم ؟ مبنا این است عام فی مقابله اگر مخصص باشد«لا یوجب التصرف فی الاراده الاستعمالیه، فلا یرجع الضمیر الی بعض افراد العام». عام اول هم چون مستقل است، حکم مستقلی دارد، شما در مقابل آن، نتوانستید به یک دلیل مخصصی دست پیدا بکنید. لازمۀ حفظ عموم، اصاله العموم این است که عام اول به قوّت خودش باقی باشد، عام دوم هم تخصیص بخورد، «و الضمیر لم یرجع الی بعض افراد العام، بل الی جمیع افراد العام».

پرسش:

1 - فرق بین دلیل عقلی و نقلی را در مقام توضیح دهید.

2 - سه احتمالی که در محل نزاع هست را بیان کنید.

3 - عدم مجازیت عام بواسطۀ تخصیص را توضیح دهید.

4 - نتیجۀ عدم مجازیت عام بواسطۀ تخصیص را در مقام بیان کنید.