سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 405

داشته باشد، از نظر استعمال و مستعمل فیه و حقیقی بودن، هم از نظر کلمه، هم از نظر اسناد، در تمامی اینها، این عنوان محفوظ است، منتها گفتیم که این دلیل خارجی، مخصّص خارجی، قدر مسلّم این است که با این«بعولتهنّ احقّ بردّهن» سروکار دارد. یعنی دلیل خارجی قائم شده بر اینکه بعولۀ همۀ مطلّقات، «احقّ بردّهن»، نیستند، از نظر ارادۀ جدّیّه، خصوص بعولۀ مطلّقات رجعیه، این احقیّت در آنها هست.

پس آن عامی که در آن ضمیر هست، اولا ضمیر به تمام افراد عام رجوع کرده و هیچ گونه مجازی نیست. بعد از تخصیص هم هیچ گونه مجازی نیست، لکن دلیل مخصّص، قدر مسلّم این است که این«بعولتهنّ » را تخصیص زده اما در رابطۀ با«المطلّقات یتربّصن بانفسهنّ » ولو اینکه برای شما شبهۀ تخصیص آمده و شک در تخصیص آمده، لکن شک در تخصیص عام یا در تخصیص زائد عام، از هر منشأی ناشی بشود و از هرجهتی نشأت بگیرد، تا زمانی که دلیل بر تخصیص عام یا تخصیص زائد عام نداشته باشیم، اصاله العموم محکّم است. لذا نسبت به«بعولتهنّ » دو مطلب هست: یکی اینکه ضمیر به بعض افراد العام رجوع نکرده، بلکه به جمیع افراد العام رجوع کرده، و دیگر اینکه دلیل مخصّص به جنگ این«بعولتهنّ ، احقّ بردّهنّ » آمده، اما با رابطۀ با عام اول، اگر شک کردید، ولو به همین مقدار که چون عام دوم مخصّص واقع شده، احتمال می دهید که عام اول هم مخصّص واقع شده باشد، اینجا اصاله العموم حاکم است و حکم می کند که عام اول«لم یعرض له التخصیص لعدم وجود دلیل علی التّخصیص حتی یخصّص به».

نتیجۀ این حرفها با بیان مرحوم آخوند یکی است، اما ما راهی را که منتهی به این نتیجه می شود برطبق همان مبنایی که از خود مرحوم آخوند استفاده کردیم را طی کردیم، اما ایشان گویا مبنای تعلیمی خودشان را اینجا فراموش کرده اند، و از یک راه انحرافی به همین نتیجه ای که ما عرض کردیم، رسیده اند. این یک فرض از دو فرض مسأله بود، فرض دوم آن جایی بود که انحصار مرجع ضمیر را به بعض از افراد، از طریق عقل استفاده کنیم که ان شاء الله عرض می کنیم.

پرسش:

1 - اشکال طریقه مرحوم آخوند ره در مقام را بیان کنید.

2 - مجاز در کلمه و مجاز در اسناد را در مقام توضیح دهید.

3 - محدودۀ استفاده از اصاله الظهور تا کجاست ؟

4 - فرق بین راه مرحوم آخوند ره با راه استاد را بیان کنید.