سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 406

درس ششصد و هشتاد و دوم

اشاره

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد للّه ربّ العالمین و الصّلوه و السّلام علی سیّدنا و مولینا و نبیّنا أبی القاسم محمّد صلّی اللّه علیه و اله و سلّم و علی آله الطیّبین الطّاهرین المعصومین و لعنه اللّه علی أعدائهم أجمعین، من الآن الی قیام یوم الدّین.

رجوع ضمیر به بعضی از افراد عام به حکم عقل

در مسأله ای که یک ضمیر وجود دارد و این ضمیر رجوع می کند به بعضی از مصادیق عامی که قبل از این ضمیر ذکر شده، دو صورت هست: یک صورت اینکه دلیل ما بر رجوع ضمیر الی بعض الافراد، یک دلیل منفصل و یک مخصّص منفصلی خواهد بود که حکم این صورت را بیان کردیم.

صورت دوم این بود که دلیل ما بر اینکه ضمیر به بعضی از افراد عام قبلی اختصاص دارد، عبارت از حکم عقل باشد، یعنی دلیل نقلی«من کتاب او سنّه او مثلهما» نیست بلکه خود عقل این حکم را دارد که این عام دوم که مشتمل بر ضمیر است و ضمیر به حسب ظاهر رجوع به همه افراد عام می کند اما واقعا مسأله این طور نیست بلکه از نظر عقل، اختصاص به بعضی از افراد دارد.

به عنوان مثال: اگر مولا بگوید: «اهن الفسّاق و اقتلهم» که دو حکم از ناحیه مولا صادر بشود: یکی وجوب اهانت فسّاق و دیگر وجوب قتل آنها، در حکم اول، یک عنوان عام به عنوان«الفسّاق» جمع محلّی به لام مطرح است و در حکم دوم که مسألۀ وجوب قتل است، ضمیری ذکر شده که به حسب