سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 408

ضربه ای به ظهور عام در عموم نمی زند. با وجود مخصّص، بازهم مستعمل فیه«اکرم العلماء» همان معنای عام است و ظهورش، در همان معنای عام است. تخصیص تنها در اراده جدّی مولا تصرّف می کند و دایره مراد جدّی را به ماعدای مورد مخصّص محدود می کند.

در مخصّصات متصله اگر مولا از اول گفت: «اکرم العلماء الاّ الفسّاق منهم» اینجا گفتیم: برای کلام به لحاظ اینکه این مخصّص متصل است معنا ندارد کسی تصوّر بکند که یک ظهوری در عموم دارد مثل همان«اکرم العلماء» یی که مخصّص منفصل بر آن عارض می شود اینجا هم که می گوید: «اکرم العلماء الاّ الفسّاق منهم» یک ظهور در عموم علما منعقد بشود. مسأله این طور نیست بلکه مخصّص متصل مانع از انعقاد ظهور برای عام است چه به صورت استثنا باشد و چه به صورت توصیف باشد.

توصیف هم چه توصیف اثباتی باشد چه توصیف نفیی باشد. باوجود مخصّص متصل، اصلا لفظ ظهور در عموم پیدا نمی کند بلکه گفتیم که در مخصّصات متصله اصلا کلمۀ مخصّص نباید بکار برود، برای اینکه ما عامی نداریم که آن را تخصیص زده باشیم و عنوان عامی را، مولا مطرح نکرده تا آن را تخصیص زده باشد. در مخصّصات متصله کلمه مخصّص باید با یک نحو تسامح بکار برود و استعمال بشود. پس بالاخره در مخصّصات متصله، هیچ گونه ظهوری برای عموم در کلام وجود ندارد.

فرق مقام با مخصص متصل و منفصل

اما ما نحن فیه یک عنوان سومی است به خاطر اینکه، در مقیس علیه آن وقتی می گوید: «اکرم الفقهاء و الاصولیین و النحویین الاّ زیدا» شما نسبت به جمله اخیره می دانید که عنوان مخصّص متصل مطرح است، یعنی برای جمله اخیره هیچ گونه ظهوری در عموم وجود ندارد اما نسبت به جمله اولی و ثانیه، مسأله چطوری است ؟ اینجا یک عنوان سومی است. نه می توانیم بگوییم:

مخصّص متصل است برای اینکه نمی دانیم«الاّ زیدا» به این دو جمله اول و دوم هم برمی گردد و نه می توانیم بگوییم: مخصّص، منفصل است برای اینکه ما چیزی به عنوان دلیل منفصل نداریم. آن چه هست و نیست همین جمله است که مشتمل بر سه حکم است و متعقب با یک استثناء و الاّ دلیل منفصلی«من عقل او نقل» وجود ندارد. پس اینجاها چه کار بکنیم ؟

در مخصّصات منفصله گفتید: مانع از اصاله العموم و اصاله الظهور نمی شود و در مخصّصات متصله، گفتید که نمی گذارد که ظهور برای عام پیدا بشود اما اینجا ارتباط آن را به جمله اولی و دوم، احراز نکرده ایم. لذا این یک عنوان سومی است که در مقام تعبیر از این عنوان، باید تعبیر کنیم که«اذا