سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 421

عقلیه است مثل این که شما یک صغرا برای قیاس درست کردید، باید یک کبرایی هم ضمیمه او بکنید و بعد نتیجه بگیرید اما حالا که نتیجه گرفتید، معنای آن این نیست که این نتیجه، داخل در صغرای شماست بلکه نتیجه خودش، یک حکم مستقلی است، مولا ایجاب کرده است«کون علی السطح» را همین مقدار. لکن در کنار این، یک دلیل دیگری به نام حکم عقل و به نام ملازمۀ عقلیه، وجود دارد که او کاشف از وجوب نصب سلّم است اما به عنوان«حکم مستقل» به عنوان«حکم آخر»، نه به عنوان این که وجوب نصب سلّم هم داخل در مفاد وجوب«کون علی السطح» باشد.

در موارد اولویت قطعیه، هم همینطور است، آن چیزی که متکلم افاده کرده است و در مقام بیان آن است، همان است که مدلول لفظ است، همان است که مفاد لفظ است، لکن یک مسألۀ دیگری، ضمیمه این می شود و از راه آن که خود آن هم یک دلیلی از ادلۀ اربعه است حکم شرعی را استفاده می کنیم، غیرمفاد این آیه و غیرمفاد این جمله ای که آیه مثلا بر آن دلالت می کند.

در«فَلا تَقُلْ لَهُما أُفٍّ » ممکن است این مسأله مراد باشد. اگر کسی می گفت: از این آیه استفاده می کنیم، زدن پدر و مادر هم حرام است، فحش دادن به آنها هم حرام است، جرح آنها هم حرام است، ما نمی توانیم بگوییم: مقصود این استفاده کننده، روی این مبنا این است که خود آیه، می خواهد دلالت بر حرمت شتم و سبّ و جرح کند، بلکه آیه فقط نهی می کند«عن قول اف» لکن عقل هم در کنار آیه به اولویت قطعیه، این معنا را استفاده می کند. و همین فرق است بین این احتمال و بین فرد جلی و فرد خفی که احتمال سوم بود.

فرق بین احتمال سوم و چهارم

در احتمال سوم، خود آیه می خواست یک حکم عامی را افاده کند لکن ملاحظه می کرد که اگر حکم را به نحو عموم، القاء کند شاید مکلف، ذهنش انتقال به فرد خفی پیدا نکند لذا در مقام تعبیر، فرد خفی را مطرح می کرد، درحالی که مقصود از کلام و هدف از کلام، افادۀ حکم عام بود. اما در اولویت قطعیه، جای این حرف نیست، کسی نمی تواند بگوید: آیۀ«أَقِیمُوا الصَّلاهَ ، بمفاده اللفظی» دلالت بر وجوب وضو می کند، بلکه آیۀ«أَقِیمُوا الصَّلاهَ » دلالت بر همان وجوب اقامۀ نماز می کند، منتها قائلین به ملازمه، یک کبرایی را در کنار این اضافه می کنند که به ضمیمه آن ملازمۀ عقلیه«علی فرض ثبوتها»، مسألۀ وجوب شرعی مقدمات نماز را استفاده می کنند.

پس یک احتمال هم این است که شاید از عنوان مفهوم موافق، بیشتر این احتمال در ذهن شما می آید که مقصود از مفهوم موافق، اولویت باشد. لکن عرض کردیم که حتما باید اولویت قطعیه