سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 425

درس ششصد و هشتاد و پنجم

اشاره

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد للّه ربّ العالمین و الصّلوه و السّلام علی سیّدنا و مولینا و نبیّنا أبی القاسم محمّد صلّی اللّه علیه و اله و سلّم و علی آله الطیّبین الطّاهرین المعصومین و لعنه اللّه علی أعدائهم أجمعین، من الآن الی قیام یوم الدّین.

ارتباط احتمالات پنجگانه با مقصود متکلم

درباره مفهوم موافق، پنج احتمال علی سبیل منع الخلو جریان دارد. رابطۀ مفهوم را بنابر هریک از این احتمالات، با اصل کلام و مراد متکلّم مطرح بکنیم، و در هرکدام ملاحظه بکنیم، ببینیم اگر مفهوم موافق مطابق این احتمال باشد، آیا صلاحیت مخصّصیت عام در آن وجود دارد یا نه ؟

اولین احتمال، مسأله القاء خصوصیت بود. در القاء خصوصیت، گفتیم: ولو اینکه متکلّم یک خصوصیتی را در کلام خودش ذکر می کند، اما این نه به این عنوان است که روی این خصوصیت تکیه کرده باشد، و مدخلیتی برای این خصوصیت قائل شده باشد به طوری که وقتی عرف این کلام را ملاحظه می کند، برای این خصوصیت، هیچ مدخلیتی در ذهنش نمی آید. لازمۀ این معنا این است که مقصود متکلّم، افادۀ یک معنای عامی بوده است، و ذکر خصوصیت کانّ به عنوان مثال مطرح بوده است. در این روایت معروفه که می فرماید: «رجل شک بین الثلاث و الاربع» باید بنا را بر اربع بگذارد، ولو اینکه کلمه رجل ذکر شده است، اما مقصود متکلّم، بیان مطلق مصلّی شاک بین الثلاث و