سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 429

یک چیزی محذوف شد و قرینۀ بر حذف وجود داشت، آیا می توانیم بگوییم: متکلم این معنا را افاده نکرده است ؟ این معنا را برای ما بیان نکرده است ؟ نه، این بیان شده است. «لانّه مسکر» دنبالش هست که«و کل مسکر حرام» پس اگر نبیذ را دیدم که«هو مسکر»، همان طوری که«لا تشرب الخمر» در مقابل مثلا«کل شیء لک حلال» اگر در مقام بیان حکم واقعی باشد، عنوان مخصّصیت پیدا می کند، در رابطۀ نبیذ مسکر که حرمتش به مفهوم موافقت از«لا تشرب الخمر» استفاده می شود، این هم صلاحیت مخصصیت در مقابل«کل شیء لک حلال» دارد و هیچ فرقی در مخصصیت بین«لا تشرب الخمر» ی که در کلام ذکر شده است، و بین حرمت شرب نبیذ که از راه علت و کلیت مطویۀ در کلام استفاده کردیم، وجود ندارد. «لا تشرب الخمر لانه مسکر فی مقابل عموم ادله الحلیه» نبیذ مسکر هم «یکون حراما و مخصصا لعموم ادله الحلیه» بدون اینکه کمترین فرقی بین این دو وجود داشته باشد.

لذا احتمال پنجم هم در صلاحیت مخصّصیت، مانند سه احتمال اول است.

خصوصیت احتمال چهارم از راه اولویت قطعیۀ عقلیه

اما احتمال چهارم خصوصیتش این بود که ولو اینکه ما از راه اولویت قطعیۀ عقلیه مسأله را استفاده می کنیم اما کلام متکلّم و دایره کلام متکلّم در همان محدوده معنای خودش ثابت است، یعنی این حکمی که شما به اولویت قطعیۀ عقلیه استفاده می کنید را متکلّم به کلامش افاده نکرده است.

تشبیه کردیم گفتیم: مثل ملازمه عقلیه ای که بین وجوب ذی المقدمه و وجوب مقدمه بنابر قول بوجوب مقدمه در بحث مقدمۀ واجب ثابت است که اگر این ملازمۀ عقلیۀ قطعیه ثابت شد، معنایش این نیست که وقتی که مولا می گوید: «یجب الکون علی السطح»، با این کلامش دو وجوب را افاده کرده است، هم وجوب کون علی السطح را افاده کرده است، هم وجوب نصب سلّم را افاده کرده است بلکه آن که مولا افاده کرده است، وجوب کون علی السطح است، منتها این یک موضوعی شده است و یک زمینه ای شده است برای حکم عقل قطعی، به اینکه اگر ذی المقدمه وجوب پیدا کرد، مقدمه هم وجوب پیدا می کند. در اولویت قطعیه هم مسأله به همین صورت و به همین کیفیت است، با اینکه اولویت است و با اینکه مبنای اولویت هم حکم عقل قطعی است، معذلک معنایش این نیست که کلام دلالت بر هردو حکم داشته باشد. «فَلا تَقُلْ لَهُما أُفٍّ » اگر داخل در این احتمال باشد، همین معنای خودش را دلالت دارد، منتها عقل کمک می کند ضمیمه می شود، و با ضمیمه شدن حکم عقل، شما یک حکم شرعی دیگری را استفاده می کنید که یکی از منابع درک احکام شرعیۀ شما و یکی از ادله اربعۀ شما، عبارت از عقل و حکم عقل است.