سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 436

(چون تنها خصوصیت و امتیازی که اینجا برای عام وجود دارد، مسأله منطوقی بودن عام است) یک مفهوم به عنوان مفهوم قدرت ندارد که در مقابل یک عامی که منطوقی است بایستد و عنوان عام را مخصص قرار بدهد و تخصیص بزند. پس چه کنیم ؟ بگوییم: در این صورت وجود و ثبوت مفهوم موافق را منکر می شویم. می گوییم: این«اکرم جهّال خدام الفقها» مفهوم ندارد. اگر در مقابل این و قبل از این، یک«لا تکرم العلما» یی از ناحیه مولا صادر نشده بود، ما برای این«اکرم جهّال خدام الفقهاء» یک مفهوم موافق به عنوان اولویت قطعیه، ملتزم می شدیم، اما حالا که بناست وجود این مفهوم با «لا تکرم العلماء» منطوقی مولا، مقابله و معارضه داشته باشد، ولو به همین مقدار از تقابل و تعارض، اصل ثبوت مفهوم موافقت را در چنین موردی، مورد انکار قرار بدهیم، بگوییم: اگر«اکرم جهّال خدام الفقهاء» خودش به تنهایی بود، «کان له مفهوم الموافقه» اما حالا که یک عام قوی منطوقی به نام «لا تکرم العلماء» در کنارش قرار گرفته است، «لیس لاکرام جهّال خدام الفقهاء مفهوم اصلا»، از نظر احتمال این معنا هم احتمال جریان دارد.

مقدم داشتن مفهوم بر منطوق

احتمال سوم این است که بگوییم: چون نمی شود بین«اکرم جهّال خدام الفقهاء» و بین مفهوم موافقش تفکیک قائل بشویم، برای اینکه اولویت در کار است، اولویت هم یک اولویت قطعیه و یک اولویت عقلیه است، ما نمی توانیم بین اینها تفکیک قائل بشویم و از طرفی مفهوم را هم به عنوان یک مفهوم در مقابل عام منطوقی نمی توانیم مقابل قرار بدهیم و مخصص قرار بدهیم لذا احتمال سوم این است که«لا تکرم العلماء» را اخذ بکنیم و اصلا دلیل دوم را منطوقا و مفهوما کنار بگذاریم، و فرض کنیم این دلیل دوم«کانّه لم یصدر من المولی و لم یتحقق من المولی» و علتش را هم همین قرار بدهیم که اگر بخواهیم این را اخذ بکنیم، نمی شود اولویت را از آن جدا کرد، و اگر اولویت در کار آمد، باید با یک مفهوم، منطوق کلام مولا را زمین بزنیم، لذا چه بهتر که مسأله را از ریشه حذف بکنیم و با وجود«لا تکرم العلماء» اصلا دور«اکرم جهّال خدام الفقهاء» قلم بگیریم و وجودش را کالعدم فرض کنیم.

تقدیم احتمال اول: مخصّصیت مفهوم موافق برای عام

این سه احتمال در بادی نظر به ذهن می آید اما وقتی که انسان هم به عقلا مراجعه بکند و هم به پایۀ این مفهوم مراجعه بکند و هم این معنا را در نظر بگیرد که این منطوق دوم چه مقابله و چه