سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 437

اصطکاکی با«لا تکرم العلماء» دارد؟ این می گوید: «لا تکرم العلماء» او هم وجوب اکرام یک طایفه ای از جهّال را ثابت می کند، چه ارتباطی بین این دو وجود دارد؟ لذا به نظر می رسد در رابطۀ با این سه احتمال، همان احتمال اول را اخذ کنیم. چه مانعی دارد که اگر منطوق با عامی مخالفت نداشت، لکن این مفهوم با اولویت قطعیه ثابت شد و حاکم به این اولویت هم عقل بود و عقل هم به ثبوت این حکم، آن هم به نحو القطع و البت، حکم می کرد، ما کانّ یک استقلالی به همین مفهوم می دهیم و یک عنوان خاصی برای او باز می کنیم، و همان عنوان خاص را به جنگ عام می فرستیم و مخصص عام قرار می دهیم و آن حرفهایی که زدیم کمک می کند که تخصیص که یک چیز نادر الوقوعی نیست، یک مؤنه زیادی لازم ندارد، تصرفش در عام هم که تصرفی نیست که مستلزم مجازیت عام باشد. لذا به نظر می رسد که در بین این احتمالات، ما این احتمال را اخذ بکنیم.

نتیجه روی این احتمال، این می شود که کلام مرحوم محقق نائینی که در اکثر موارد، ریشۀ اصلی مقابله را منطوق قرار می داد و منطوق را در مقابل عام به عنوان مخصص قرار می داد، هم در آنجا مسألۀ تخصیص است و هم در اینجایی که مفهوم موافق خودش استقلال دارد، مقابله هم در محدوده خودش است، منطوقش هم در مقابل«لا تکرم العلماء» هیچ کاره است اما از نظر مخصّصیت للعام، خود این مفهوم استقلال دارد.

طرد دو احتمال دیگر

اما آن دو احتمال دیگر که از یک طرف بخواهیم بگوییم: منطوق در اینجا وجود دارد، اما دور مفهوم را شما قلم بگیرید، این نمی شود. این با اولویت قطعیه عقلیه نمی سازد، مثل اینکه در بحث مقدمۀ واجب اگر کسی قائل به ملازمه شد، بگوییم: حالا اشکالی ندارد که یک جا این ملازمه تحقق نداشته باشد. اگر ملازمه قطعیه و عقلیه است، دیگر معنا ندارد که در یک مورد بگوییم: لازم نیست که بین وجوب ذی المقدمه و وجوب مقدمه ملازمه ای در کار باشد. لذا این احتمال که ما دور مفهوم را قلم بگیریم، احتمال ضعیف است.

و ضعیف تر از این احتمال، این است که اینجا دور مفهوم و منطوق هردو را قلم بگیریم، بگوییم:

«لا تکرم العلماء» هم خود«اکرم جهّال خدام الفقهاء» را از بین می برد، این که از بین رفت دیگر زمینه ای هم برای مفهوم و اولویت قطعیه پیدا نمی شود. اینجا از ما سؤال نمی کنند که«لا تکرم العلماء» چه کاره است که«اکرم جهّال خدام الفقهاء» را از بین ببرد؟ چه مقابله و چه منافاتی با آن دارد که بخواهیم بواسطه«لا تکرم العلماء» دور«اکرم جهّال خدام الفقهاء» را به طور کلی منطوقا و مفهوما