سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 442

مدخول است. سعه و ضیق دائرۀ مدخول را از کجا استفاده کنیم ؟ مولا گفته: «اکرم کل عالم» لکن شاید مرادش«اکرم کل عالم عادل» باشد. اینکه در عالم، بین عادل و غیرعادل، فرقی نیست، در مسألۀ«اکرم کل عالم» از کجا استفاده می شود؟ اگر ما بگوییم: یک اطلاقی در ناحیۀ مدخول مقدمتا جریان پیدا می کند، و بعد الاطلاق و اینکه مدخول، نفس و طبیعت العالم است، آنوقت کلمۀ کل می آید همۀ مصادیق این طبیعت را دلالت می کند، همۀ افراد این طبیعت را دلالت می کند. پس در حقیقت شمول «اکرم کل عالم» نسبت به عادل و غیرعادل روی این مبنا مبتنی بر این است که یک اطلاقی و مقدمات حکمتی را قبلا در رابطۀ با مدخول اجرا بکنیم و بگوییم: مدخول کل«لیس الاّ نفس طبیعه العالم» بدون هیچ وصفی، بدون هیچ قیدی. وقتی که دائرۀ مدخول عبارت از طبیعت غیرمقیدۀ عالم شد، آنوقت کلمۀ کل بر آن وارد بشود، و افراد این طبیعت مطلقه را دلالت بکند.

خروج مسألۀ تقیید اطلاق از محل بحث

نتیجه این حرف این می شود که در مثال«اکرم کل عالم» با«ان جائک زید یجب اکرامه» که مفهومش این می شود«ان لم یجئک زید لا یجب اکرامه» این تخصیص عام نیست، این تقیید همان اطلاق مدخول است، یعنی در«اکرم کل عالم» یک حالت اطلاقی وجود داشت«سوا تحقّق المجیء ام لم یتحقّق المجیء» چون نسبت به مجیء که«اکرم کل عالم» هیچ گونه تعرضی نداشت بلکه از طریق اطلاق، این معنا را استفاده کردید. اگر این حرف را بزنیم، باز این مثال هم ربطی به تخصیص عام ندارد، این هم تقیید در رابطۀ با اطلاق مدخول می شود، که هم شامل صورت مجیء است و هم شامل صورت عدم مجیء.

بله؛ اگر ما در«اکرم کل عالم» بگوییم: دیگر نیازی به عنوان مقدمه به اجراء مقدمات حکمت و اثبات اطلاق در مدخول نداریم، همین که گفت: «اکرم کل عالم» همین خودش دلیل بر این است که همۀ مصادیق این طبیعت را می گوید، دیگر اصاله الاطلاقی به عنوان مقدمه در مدخول مطرح نیست.

اگر این حرف را بزنیم، این مثالی که اینجا کسی می تواند بگوید، مثال درستی است. در مقابل«اکرم کل عالم» اگر گفت: «ان جائک زید العالم، یجب اکرامه» مفهومش این است که«ان لم یجئک زید العالم لا یجب اکرامه». آیا این صلاحیت مخصّصیت دارد یا صلاحیت مخصصیت ندارد؟

کیفیت صغروی بودن بحث

نکتۀ دوم که این هم باید مورد توجه واقع بشود این است که فرض کنید در باب قضیۀ شرطیه،