سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 443

نزاع در این است آیا مفهوم قضیۀ شرطیه حجّیت دارد یا ندارد؟ نزاع در صغرای مسأله است. اصلا قضیۀ شرطیه«هل لها مفهوم ام لیس لها مفهوم اصلا؟» در حقیقت، نزاع در صغری است، که آیا قضیۀ شرطیه«واجده للمفهوم ام فاقده للمفهوم» حالا اینجا این نکته را باید توجه داشته باشید که بعد از آنکه این بحث اجمالا متفرع بر این است که قضیۀ شرطیه مفهوم دارد، چون اگر کسی از اول منکر بشود که به طورکلی نمی تواند در این بحث شرکت داشته باشد. پس اصل ورود در این بحث، متفرع بر التزام به ثبوت مفهوم برای قضیۀ شرطیه است. لکن درعین حال آنهایی که می گویند: مفهوم مخالف می تواند مخصّص عام واقع بشود، در حقیقت دو حرف دارند: می گویند: قضیۀ شرطیه مفهوم دارد و مفهومش هم در مقابل عام می ایستد و همان طوری که منطوق مخصّص عام قرار می گیرد، مفهوم هم مخصّص عام واقع می شود.

اما آنهایی که می گویند: مفهوم نمی تواند مخصّص عام واقع بشود، آنها چه می گویند؟ آیا می گویند: ولو در سایر جاها قضیۀ شرطیه مفهوم دارد، اما آیا می خواهند بگویند: اینجا مفهوم دارد، لکن مفهوم چون مثلا ضعف دارد نمی تواند مخصّص عام واقع بشود؟ یا اینکه می خواهند اینجا بگویند: درست است که ما برای قضیۀ شرطیه مفهوم قائل هستیم، اما اینجایی که در مقابل مفهوم، عامی وجود دارد، اینجا اصلا قضیۀ شرطیه مفهوم ندارد، «وجود العام فی مقابل المفهوم، یمنع عن الالتزام بثبوت المفهوم.» کدامیک از اینها را می خواهند بگویند؟ آیا برای مفهوم مثل منطوق، یک ثبوت مستقلی علی کلا التقدیرین چه مخصّص باشد، یا نباشد قائل هستند؟ یا اینکه می خواهند بگویند: «وجود العام فی مقابل المفهوم» مانع از این است که ما ملتزم بشویم به اینکه این قضیۀ شرطیه مفهوم دارد، ولو اینکه در سایر مواردی که قضیۀ شرطیه هست، و در مقابل مفهومش عامی قرار نگرفته، کاملا ملتزم به ثبوت مفهوم برای قضیۀ شرطیه هستیم ؟

ظاهر این است که این حرف دوم را می خواهند ذکر بکنند، یعنی در حقیقت در قضیۀ شرطیه می خواهند تفصیل قائل بشوند، بگویند: قضیۀ شرطیه ای که مفهومش در مقابل عام بخواهد قرار بگیرد، «لیس لها مفهوم» اما قضیۀ شرطیه ای که در مقابل مفهومش، چیزی به نام عموم قرار نگرفته، ما آنجا ملتزم هستیم به اینکه قضیۀ شرطیه مفهوم دارد.

شباهت وجود مفهوم برای قضیه شرطیه به باب مفاهیم

پس این حرف اینجا هم شبیه اصل نزاع در باب مفاهیم است. همان طوری که در باب مفاهیم، نزاع در این است که«هل للقضیه الشرطیه مفهوم ام لیس لها مفهوم» اینجا در یک محدودۀ خاصی