سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 446

می شود که کلمۀ«اسد» حتی در معنی حقیقی خودش ظهور داشته باشد. لذا اصاله الظهوری که در «رأیت اسدا یرمی» جریان پیدا می کند، همان اصاله الظهور در معنی مجازی است. و ما مکرر عرض کردیم که اصاله الظهور، اعم از اصاله الحقیقه است، و اصاله الحقیقه، یک بخشی از اصاله الظهور است. شما اگر بگویید: «رأیت اسدا» این اصاله الظهور در معنای حقیقی است. اگر بگویید: «رأیت اسدا یرمی» این اصاله الظهور در معنی مجازی خواهد بود.

پس اثر قرینۀ متصله، این است که مانع می شود از اینکه لفظ حتی در معنی حقیقی خودش ظهور پیدا کند بلکه ظهور در همان معنای مطابق با قرینه پیدا می کند. در ما نحن فیه می فرمایند: این عام و مفهوم مخالف اگر هردو در یک کلام واقع بشوند، یا اینکه در دو کلام، اما این دو کلام جوری اتصال به هم دارد که هرکدام از اینها صلاحیت دارد که به عنوان قرینۀ متصله برای دیگری مطرح باشد، یعنی مفهوم صلاحیت دارد که در رابطۀ با مخصّصیت به عنوان قرینۀ متصله مطرح باشد، و عام هم صلاحیت دارد که به عنوان قرینۀ متصله مانع از مفهوم و ثبوت مفهوم بشود، در این قسمت، مرحوم آخوند دو صورت تصویر می فرمایند:

طریق ثبوت عام و مفهوم

یک صورت این است که راه ثبوت و طریق ثبوت این عام و مفهوم، استناد به وضع واضع داشته باشد. مثل اینکه عام عبارت از الفاظی باشد که به حسب لغت، وضع شده باشد برای افادۀ عموم، مثل «اکرم کل عالم» که کلمۀ«کل» همان طوری که در الفاظ عموم بحث کردیم، از الفاظی است که به حسب لغت، وضع برای عموم شده است. از یک طرف گفت: «اکرم کل عالم» و به دنبال این گفت: «و ان جائک زید العالم فاکرمه» و فرض کنید که در باب مفهوم هم ثبوت مفهوم را از راه وضع استفاده کنیم به این کیفیت که بگوییم: واضع ان شرطیه که یکی از ادات شرط است را وضع کرده است برای دلالت بر علّیت منحصره، و کلمۀ«ان» جانشین از العله المنحصره خواهد بود منتها این به معنی حرفی دلالت می کند و العله المنحصره به معنای اسمی دلالت دارد و الاّ مفاد هردوی آنها همان العله المنحصره است، و واضع هم کلمۀ«ان» را برای افادۀ علیت منحصره وضع کرده است. در اینجا هم عام از طریق وضع استفاده می شود و هم مفهوم از طریق وضع استفاده می شود. این یک قسم است که مرحوم آخوند تصویر کرده اند.

قسم دوم این است که هردوی آنها از راه اطلاق ثابت بشوند. هم عام از طریق اطلاق و مقدمات حکمت ثابت بشود و هم مفهوم از طریق عام و مقدمات حکمت ثابت بشود منتها در این جا یک