سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 45

داشته باشد، بلکه به این صورت که واضع بگوید: طبیعت اگر معرّف به لام شد«المفرد اذا عرّف باللام وضعته للدلاله علی العموم» که این دیگر البیع را شامل می شود، الانسان را شامل می شود، الحیوان را شامل می شود، الاجاره را شامل می شود و هکذا. اگر کسی این ادّعا را داشته باشد، جوابش این است که به حسب مقام ثبوت نمی توانیم این را نفی کنیم، مانعی ندارد این مسأله، امّا اثباتا ما دلیل برخلاف این مسأله داریم؛ دلیل ما تبادر است. آیا اگر گفتند: الانسان، به همان معنای«کل انسان». یا در این آیۀ شریفه ای که مثال زدیم که خداوند تبارک و تعالی می فرماید: «أَحَلَّ اللّهُ الْبَیْعَ » به نظر شما اگر مسأله دلالت لفظی وضعی باشد، هیچ فرقی بین«احل الله البیع» و«احل الله کلّ بیع» نباید باشد، درحالی که متبادر عرفی و آنچه به ذهن می آید این است که بین این دو عبارت فرق وجود دارد.

تفاوت البیع با کل البیع

«احل الله البیع» به معنای«احل الله کلّ بیع» نیست، «حرّم الرباء» به معنای«حرّم کلّ ربا» نیست.

در«احل الله البیع» حکم روی طبیعت رفته، لکن در«کلّ عالم» حکم روی افراد رفته. اگر مسأله این طور باشد، لازمه اش این است که اصلا هیچ کجا جایی برای اطلاق و تمسّک به اطلاق نداشته باشیم، مگر در آنجاهایی که«الف و لام» وجود ندارد، درحالی که ملاحظه می کنید، کثیری از مواردی که فقها و اصولیون مورد تمسّک اطلاقی قرار داده اند، همین جایی است که مفرد معرّف به لام در کار است، طبیعتی است که مدخول«الف و لام» قرار گرفته است. در طبیعت مدخول«الف و لام» هیچ استفادۀ عموم نمی شود و الاّ صدی هشتاد این مطلقات را باید بگوییم: از دایرۀ اطلاق بیرون است و داخل در دایرۀ عموم است. هیچ فرقی نمی کند که مولا«اکرم العالم» بگوید یا«اکرم کلّ عالم» بگوید که اگر العالم به دلالت وضعی لفظی دلالت بر عموم کرد، دیگر نیازی هم به مقدّمات حکمت ندارد، عینا مثل مسأله کلّ عالم می شود.

همان طوری که کلّ عالم در افادۀ عموم، هیچ نیازی به جریان مقدّمات حکمت نداشت، اگر بگوییم که واضع مفرد معرّف به لام را هم برای دلالت بر عموم وضع کرده است، معنای وضع این است که ناظر به افراد است، ناظر به کثرات است و«اکرم العالم» به معنای«اکرم کلّ عالم» است. پس همان طورکه در«اکرم کلّ عالم» هیچ گونه نیازی به مقدّمات حکمت وجود نداشت، در«اکرم العالم» هم هیچ نباید نیازی به این معنا وجود داشته باشد، درحالی که صدی هشتاد مطلقات، مفرد معرّف به لام است. معلوم می شود که هیچ نوع دلالت بر عموم به نحو دلالت وضعی لفظی نمی شود دربارۀ اینها قائل شد و عمده اش هم همان مسأله فرقی است که عند اجتماع این دو تعبیر در ذهن انسان