سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 460

کردیم و نظریۀ مشهور را که همین وضع عام و موضوع له خاص است، پذیرفتیم، لکن خیلی از اوقات در استعمالاتمان می بینیم کلمۀ«من» در بیش از معنای واحد استعمال می شود. شما یک وقت در مقام اخبار می گویید: «سرت من البصره الی الکوفه» پیداست ابتدای سیر شما از یک نقطۀ خاصه بوده، و آن سیری که در خارج تحقّق پیدا کرده، یک موضوع جزئی و ابتداء جزئی است. اما اگر همین متعلق امر واقع شد، گفت: «سر من البصره الی الکوفه» یا مثلا در مثالهای خودمان اگر فرض کنید از طرف حکومت، یک کسی را گفتند: باید از قم خارج شوی، این از قم خارج شوی، درحالی که ده جور می شود از قم خارج شد، هم می شود از طریق کاشان خارج شد هم از طریق تهران خارج شد هم از طریق اصفهان خارج شد. اینجا با اینکه موضوع له لفظ «من» عبارت از مصادیق ابتداء است، لکن شما این را در چه چیز استعمال کردید؟ وقتی می گویید: «اخرج من قم الی غیره»، این«من» در چه چیز استعمال شده ؟ در ابتداء مشخص ؟ نه، این از هر دروازه ای از دروازه های قم خارج بشود که عنوان خروج از قم تحقق پیدا کند، موافقت امر حاصل شده، و نظر آمر تحقّق پیدا کرده.

اگر ما این را تحلیل بکنیم، این نه تنها امکان استعمال لفظ در اکثر از معناست، بلکه وقوع استعمال لفظ در اکثر از معناست، و ما تصادفا در استعمالاتمان موارد این چنینی که استعمال لفظ در اکثر از معنا تحقق پیدا می کند کاملا زیاد است، منتها دقت نمی کنیم و تحلیل نمی کنیم، بعد پیش خودمان می گوییم: استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد اصلا مستحیل است، و نوبت به مقام اثبات هم نمی رسد. پس اولین اشکال این است که این حرفی که زده شده مبنایی است، و ما مبنایش را قبول نداریم، و در جای خودش هم تحقیق علمیش را ثابت کردیم.

حالا اگر فرض کردیم که ما این مبنا را پذیرفتیم، اگر فرض کردیم که این مبنا درست است همان طوری که مرحوم آخوند استعمال لفظ را در اکثر از معنا مستحیل می دانند، فرض کنیم که ما هم قبول کردیم لکن آیا واقعا بحث ما و مسألۀ ما مصداق برای این کبری است، داخل در این کبری کلیه است ؟ یا اینکه ما نحن فیه اصلا استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد نیست ؟

عدم ارتباط مقام با استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد

این مستدل می گفت که ما نحن فیه مسلّم داخل در استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد است چرا؟ برای اینکه وقتی که شما این استثناء را به جمیع جمل مرتبط کنید و راجع بدانید، معنایش این است که کلمۀ استثناء، یا استثنی، یا بالاتر حرف استثناء را شما در اخراجهای متعدد به کار بردید، در حالی که ولو اسم هم باشد حق ندارید در اخراجهای متعدد به کار ببرید. از او می پرسیدید که شما از