سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 475

کردیم که رجوع به تمامی جمل می کند، و دو صورت که عبارت از آنجایی است که عقد الوضع و عقد الحمل متعدد است، چه اظهار ضمیر شده باشد، و چه ضمیر به صورت محذوف مطرح باشد، در این دو صورت مسألۀ اجمال است. باز عرض کردیم: صور دیگری وجود دارد و آن جایی است که مستثنی منه ما شخص عنوان الفساق و جمع محلّی به لام و طبیعت صادقۀ علی کثیر نیست، مستثنی منه مستثنای ما شخص است که در آنجا هم عرض کردیم: شخص تحقق دارد.

تا اینجا مخالفت تفصیلی که ما عرض کردیم با تفصیلی که مرحوم محقق نائینی ذکر کرده بودند روشن شد. درست است هردو تفصیل بود، اما تفصیلها کاملا متفاوت از هم بود. مرحوم محقق نائینی فقط روی عقد الوضع و عقد الحمل تکیه کرده بودند، ما گفتیم: در همان عقد الحمل و عقد الوضع اگر یکی از آنها تعدد داشته باشد این ظهور در رجوع الی الجمیع دارد، و آن صورتی که عقد الحمل و عقد الوضع متعدد باشد ظاهرا در کلام ایشان مورد تعرض قرار نگرفته است. و ضمنا تا همین مقداری هم که بحث کردیم اشکال به مرحوم آخوند هم روشن شد، برای این که ایشان بدون اینکه برای مسأله، صوری را ذکر کند و اقسامی را مطرح کند، که ما تا به حال شش قسم برای مسأله فرض کردیم و حداقل دو قسم دیگر هم برای مسأله وجود دارد، مرحوم آخوند همه را به یک چوب رانده است، و مسألۀ اجمال را در کلی مسأله پیاده کرده است، درحالی که ملاحظه فرمودید که از این شش قسم، چهار قسمش خالی از اجمال است، و تنها در دو قسم مسألۀ اجمال مطرح است، و آن آنجایی است که عقدالوضع و عقدالحمل هردو متعدد باشد. دو مطلب دیگر باقی می ماند: یکی آنجایی که مستثنی منه شخص باشد که آن هم عرض کردیم دو صورت دارد، یکی هم اینکه حالا فرضنا که ما قائل به اجمال شدیم و از نظر لفظی دست ما کوتاه شد، آیا در موارد اجمال تکلیف چیست ؟ و باید به چه چیزی مراجعه کرد؟ که بعدا ان شاء الله عرض می کنیم.

پرسش:

1 - حکم تعدد عقد الوضع و عقد الحمل چیست ؟

2 - در چه صورتی در محل بحث، کلام از ظهور عرفی خالی است ؟

3 - نقطۀ اشتراک صور ثلاثه در چیست ؟

4 - حکم جایی که ضمیر ذکر نشده است چیست ؟

5 - فرق تفصیل مرحوم نائینی ره با تفصیل استاد را بیان کنید.