سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 499

شما به مرادش چکار دارید؟ ببینید در مقام بیان چه مقدار می خواهد بیان کند. آن مواردی که پای اجمال در کار است، معنایش این است که متکلم یک گوشه از مرادش را می خواهد بیان کند اما گوشه دیگرش را نمی خواهد بیان کند. وقتی که مسأله اینطور شد اینکه شما می فرمایید: تا متکلم استثنا را آورد، استثنا با جمله اخیره ارتباط برقرار می کند و دست جملات دیگر کوتاه می شود یعنی چه ؟ یعنی می خواهید بگویید: کلام، ظهور در این معنا دارد؟ این از محل بحث ما خارج است. آنجایی که کلام، ظهور در رجوع به جمیع یا ظهور در رجوع به خصوص اخیره داشته باشد، مورد بحث ما نیست. بحث ما آنجایی است که اصلا پای ظهور مطرح نیست و اینکه ما رجوع به اخیره را مطرح می کنیم به عنوان قدر متیقن است نه به عنوان این که کلام ظهور در رجوع به خصوص اخیره دارد.

اینجایی که پای ظهور مطرح نیست این یعنی چه که شما می فرمایید: «الاستثناء یأخذ محله من الجمله الاخیره» و متکلم به هدف خودش نمی رسد؟ کدام هدف ؟ هدف اگر بیان باشد، بله نمی رسد اما کلمه اجمال معنایش این است که نمی خواهد تمام خصوصیات مرادش را بیان کند. کسی که نمی خواهد تمام خصوصیات مرادش را بیان کند، چه معنا دارد که شما بگویید: او به هدف خودش نرسیده است. کدام هدف و کدام غرض ؟ این که نمی خواسته است تمام خصوصیات را بیان کند تا اینطور او را مورد اشکال قرار دهید. به نظر می رسد که بیان ایشان از عجایب حرفهایی است که در اینجا زده شده است و به هیچ وجه قابل قبول نیست، بلکه حق در مسأله، همان فرمایش مرحوم محقق خراسانی است با توضیحی که در رابطۀ با آن عرض کردیم. هذا تمام الکلام در این بحث.

پرسش:

1 - اگر کلام مشتمل بر مستثنای عقیب جمل متعدده مجمل شد، مرجع چیست ؟

2 - آیا در صورت اجمال فوق، می توان به اصاله العموم رجوع کرد؟

3 - در چه صورت می توان به اصاله البرائه مراجعه کرد؟

4 - کلام مرحوم نائینی ره در تمسک به اصاله العموم را بیان کنید.

5 - دلیل بطلان کلام مرحوم نائینی ره چیست ؟