سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 509

اکرام علماء غیر زید متعلق شده باشد و احتمال می دهیم که اراده جدی مولا به«اکرام کل عالم» متعلق شده است. اگر اراده جدی مولا به«اکرم العلماء» ماعدای زید متعلق شده است، این دو معنا دارد: یک معنا این است که پس اصاله العموم در«اکرم کل عالم» جریان ندارد، اما یک لازم دیگر هم دارد و آن این است که«لا تکرم زیدا العالم» از مولا صادر شده است؛ برای اینکه اگر صادر نشده باشد، پس ارادۀ جدی مولا نمی شود به«اکرم کل عالم» ماعدای زید متعلق شود؟

پس در ناحیه عام اگر ارادۀ مولا به«اکرام کل عالم ما عدا زیدا» متعلق شده باشد، این دوتا لازم دارد: یک لازمش این است که دور اصاله العموم در«اکرم کل عالم» را قلم بگیریم و یک لازمه اش این است که بنا بگذارید بر اینکه«لا تکرم زیدا العالم صدر من المولی» اما اگر اراده جدی مولا به«اکرام کل عالم» متعلق شده است و استثنای زید هم مطرح نیست، این لازمه اش چیست ؟ لازمه اش این است که همان طوری که در«اکرم کل عالم» جا برای اصاله العموم باز می شود، در ناحیه«لا تکرم زیدا العالم» چه قضاوتی باید بکنیم ؟ راهی غیر از این هست که بگوییم که«لا تکرم زیدا العالم» از مولا صادر نشده است ؟ برای اینکه اگر صادر شده باشد که نمی شود دیگر کاری کرد. حفظ اصاله العموم در«اکرم کل عالم» ملازم با التزام به عدم صدور«لا تکرم زیدا العالم من العلماء» است. جایی برای اصاله العموم در«اکرم کل عالم» باقی نمی ماند.

نتیجه این بحث و این طرز استدلال این شد که اگر صدور«اکرم کل عالم» از مولا قطعی باشد، لکن صدور«لا تکرم زیدا العالم» از راه خبر ثقه و امثال آن از قرائن ظنیه معتبره ثابت شده باشد اینجا طرفین معارضه دو دلالت یا دو صدور نیست بلکه در ناحیه عام، طرف معارضه، اصاله العموم است که مربوط به دلالت است و در ناحیۀ خاص، طرف معارضه، صدور«لا تکرم زیدا العالم من قبل المولی» است. بین این دو معارضه است و الا با صدور«اکرم کل عالم» هیچ چیزی معارضه ندارد و هیچ کسی نمی گوید: «اکرم کل عالم» از مولا صادر نشده است علاوه که یک مسأله قطعیه است و ما به گوش خودمان«اکرم کل عالم» را از مولا شنیدیم. پس صدور«اکرم کل عالم» معارض ندارد کما اینکه دلالت«لا تکرم زیدا العالم» هم معارض ندارد که با دلالت آن معارض است. اگر شما یقین داشتید که «لا تکرم زیدا العالم» صادر شده است، چه کسی می توانست در مقابل«لا تکرم زیدا العالم» مقاومت و معارضه کند؟

معارضۀ بین دلالت و صدور

پس در ناحیه عام، مسألۀ دلالت مطرح است، در ناحیۀ خاص، مسأله صدور مطرح است و