سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 510

معارضه بین این دو هست و جمع بین این دو نمی شود که از یک طرف اصاله العموم را در عام حفظ کنیم و از یک طرف بگوییم: «لا تکرم زیدا العالم» هم از مولا صادر شده است، هم صدور«لا تکرم زیدا العالم» را بگیریم و اخذ بکنیم و هم عموم«اکرم کل عالم» را به عنوان اصاله العموم حفظ کنیم.

جمع بین این دو نمی شود و معنای معارضه، همین است. معارضه بین دو دلیل به این است که «لا یمکن اجتماع الدلیلین المتعارضین» شما نمی توانید هم بگویید: اصاله العموم در عام محفوظ است و هم بگویید: «لا تکرم زیدا العالم صدر من المولی» یکی از این دو را باید گرفت.

در مسألۀ معارضه بین این دو هرکدام یک پشتوانه عقلاییه دارند. بنای عقلا پشتوانۀ اصاله العموم است و مستندش بنای عقلاست و حجیت خبر ثقه ای که اخبار کرد که«انّ المولی قال: لا تکرم زیدا العالم» پشتوانه اش بنای عقلاست. هم خبر ثقه حجیتش مستند است به بنای عقلا و هم اصاله العموم به عنوان یک اصل عقلیه و هم اصاله العموم هم به عنوان یک اصل عقلایی حجیت و اعتبار دارد. پس اینجا چه کنیم ؟

مقتضای رجوع به عقلا

مسأله این است که ما به عقلا مراجعه می کنیم و هردو اصل عقلایی هست و هردو پشتوانۀ عقلایی دارد، از عقلا می پرسیم: شما که بنای بر اعتبار و اعتنا به خبر ثقه دارید، آیا این بنای شما در یک دایرۀ محدودی است ؟ یک قید و شرطی همراهش هست یا نه ؟ همینطور سؤال می کنیم: شما عقلا که به اصاله العموم متکی می شوید، آیا اعتبار اصاله العموم و حجیت اصاله العموم دارای قید و شرطی است یا نه ؟ دو سؤال از عقلا هست: یکی در رابطۀ با اصاله العموم و یکی هم در رابطۀ با خبر ثقه و اعتنای به قول ثقه.

وقتی به آنها مراجعه می کنیم، می بینیم که عقلا به ما می گویند: بله ما در جایی به اصاله العموم تمسک می کنیم که در مقابل آن، اصاله العموم نداشته باشیم. شاهدش همان فرض اول است که در مقابل«اکرم کل عالم» چون«لا تکرم زیدا العالم» هست عقلا می گویند: دیگر صحبتی از اصاله العموم نکنید. اگر می دانید«لا تکرم زیدا العالم» هست پس این کشف می کند که حجیت اصاله العموم عند العقلا یک قید دارد، قیدش این است که در مقابلش دلیل معتبری و حجت معتبری نباشد. در رابطۀ با سؤال دوم: آیا حجیت خبر ثقه پیش شمای عقلا قید و شرط دارد؟ آیا شرطش این است که در مقابلش دلیلی نباشد؟ می گویند: نه، حجیت خبر ثقه اطلاق دارد. خبر ثقه مطلقا حجت است. به چه دلیل ؟ از کجا و چه شاهدی داریم برای اینکه عقلا در رابطۀ با حجیت خبر ثقه می گویند: مقید به قید