سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 515

السلام) صادر شده است منتها در تواتر موارد اجمالی باید اخذ به قدر متیقن بین روایاتی که در این باب وارد شده است بشود و در بین این روایات، چیزی که مشعر به این معنی باشد که اگر خبر واحد، مخصص قرآن شد، «لیس بحجه» اگر خبر واحد مقیّد اطلاق کتاب قرار گرفت«لیس بحجه» نداریم.

ما وقتی در تواتر اجمالی بخواهیم قدر متیقن را بگیریم فرض کنید که قدر متیقن این است که خبر عادل حجیت دارد چون بعضی از آنها ثقه می گویند، بعضی عادل می گویند و بعضی یک دائرۀ وسیعی را ذکر می کنند. لازمۀ دائرۀ اجمالی آن است که تمام این عناوین در آن مجتمع باشد و آن که مجمع همۀ عناوین است، فرض کنید خبر العادل است. اما دیگر این خبر العادل مخصص باشد یا نباشد، مقیّد باشد یا نباشد، این دیگر فرقی نمی کند. لذا یک دلیل مهم بر حجیت خبر واحد، روایات زیادی است که حداقل در آنها تواتر اجمالی است و لازمۀ تواتر اجمالی اخذ به عنوان قدر متیقن از بین آن عناوینی که در آن روایات ذکر شده است می باشد. فرض کنیم قدر متیقن آن، همان عادل است اما در هیچ کدام از آن روایات، چنین مسأله ای که مخصص و مقید نباشد وجود ندارد که ما این را به عنوان قدر متیقن اخذ کنیم.

حالا فرض کنیم که ما همۀ این حرفها را کنار گذاشتیم، دلیل را در باب حجیت خبر واحد اجماع قرار دادیم. اجماع را هم به همان معنای اصطلاحی معنی کردیم و گفتیم: اجماع اصطلاحی وجود دارد و غیر از اجماع هم هیچ دلیل دیگری بر حجیت خبر واحد نداریم. فرض کنید همۀ این مراحل را پذیرفتیم، شمای مستدل اینطور می گویید: اجماع، دلیل لبّی است و در مورد مشکوک، باید اخذ به قدر متیقن بکنیم. قدر متیقن آن خبری است که«لیس مخصصا و لا مقیدا.» ما می گوییم: اینجا دو شاهد داریم بر اینکه شک نداریم در اینکه اخذ به قدر متیقن بکنیم، چون منی اخذ به قدر متیقن، این است که یک مقدارش مشکوک است و یک مقدار متیقن است، دلیل هم چون اطلاق ندارد و به اصطلاح لسان ندارد، ما قدر متیقن را می گیریم. می گوییم: دلیل داریم برای اینکه ما شک نداریم تا اینکه اخذ به قدر متیقن بکنیم. ما می دانیم که معقد اجماع حتی خبر مخصص و مقید را هم شامل می شود. اگر این معنی را دانستیم دیگر وجهی دارد که بگوییم: قدر متیقن را شک داریم ؟ ما از کجا این مطلب را می دانیم ؟ از راه همان دو دلیلی که خودمان اقامه کردیم بر اینکه خبر واحد می تواند مخصص و مقید واقع بشود.

لازمۀ تحدید حجیت خبر واحد به غیرمخصص و مقید کتاب

یکی از آن دو دلیل این بود که اگر ما بخواهیم دائرۀ حجیت خبر واحد را به آن خبر واحدی که