سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 521

می بینیم، عام و خاص وجود دارد و خود این قائل هم«تخصیص الکتاب بالکتاب» را جایز می داند.

چون روز اول بحث کردیم که آن چیزی که محل نزاع است، تخصیص کتاب به خبر واحد است. اما تخصیص کتاب با کتاب، هیچ کسی منکر نشده است. تخصیص کتاب به خبر واحد محفوف به قرینۀ قطعیّه را کسی انکار نکرده است. خوب اینجا ما سؤال می کنیم که اگر تخصیص، مستلزم اختلاف و تحقق تخالف باشد، اگر عام و خاص در نظر عقلاء و عرف به عنوان متخالفین مطرح باشند، پس چطور در خود قرآن عام و خاص وجود دارد؟ خوب در یک آیۀ شریفه ای می فرماید«یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَوْفُوا بِالْعُقُودِ» در یک آیۀ دیگر می فرماید«أَحَلَّ اللّهُ الْبَیْعَ وَ حَرَّمَ الرِّبا» خوب ربا یکی از عقود است. یکی از عقود متداولۀ بین عقلاست و از عقود رائجه هم هست. لکن اسلام او را تحریم کرده است. هم به تحریم تکلیفی و هم به تحریم وضعی که معنایش فساد معاملۀ ربویه است. خوب این آیۀ شریفه ای که می فرماید«أَحَلَّ اللّهُ الْبَیْعَ وَ حَرَّمَ الرِّبا» که ظاهر از حرمتش همان حرمت وضعیّه است به قرینۀ«أَحَلَّ اللّهُ الْبَیْعَ » که ظهور در حلیّت وضعیّه دارد خوب این حرم الربا در برابر«یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَوْفُوا بِالْعُقُودِ» که«العقود» جمع محلی به لام است، و جمع محلی به لام افادۀ عموم می کند آیا جز عنوان تخصیص، عنوان دیگری می تواند داشته باشد؟

عدم اختلاف در آیات قرآن و خارج بودن عام و خاص از دایرۀ اختلاف

خوب اگر شما عام و خاص را به صرف اینکه او عمومیت دارد و این مخصص است این دو را متخالف می شناسید، پس باید ملتزم شوید که در کتاب الله، متخالفین تا حدی وجود دارد. درحالی که آیۀ شریفه یکی از معجزات و وجوه اعجاز قرآن، که در مسائلی که به عنوان مقدمۀ تفسیر یا به عنوان علوم قرآنی مطرح است، مسألۀ اعجاز قرآن است و برای اعجاز قرآن وجوهی ذکر شده است و راههایی تحقق دارد: یکی از وجوه اعجاز قرآن این است که در قرآن اختلاف وجود ندارد و خود قرآن هم به این معنی اشاره می فرماید«لَوْ کانَ مِنْ عِنْدِ غَیْرِ اللّهِ لَوَجَدُوا فِیهِ اخْتِلافاً کَثِیراً» اگر این قرآن از غیر خداوند و نزد غیر خداوند آمده بود هر آینه باید اختلاف زیادی در آن پیدا می شد که این معنایش این نیست که حالا که«من عند الله» است اختلافش یسیر است. نه این مفهوم ندارد. تناسب اقتضا می کند که حالا که«من عند الله» است، هیچگونه اختلافی در قرآن وجود ندارد. حتی یک مورد هم به عنوان اختلاف در قرآن، شما نمی توانید پیدا کنید.

پس شما که عام و خاص را متخالفین می بینید و ما ملاحظه می کنیم که عام و خاص در قرآن وجود دارد. پس لامحاله باید ملتزم بشوید به اینکه در قرآن اختلاف تحقق دارد. درحالی که خود