سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 533

عنوان اینکه، مخصص متصل باشد چون در مخصص متصل اصلا عنوان تخصیص، یک مسألۀ تسامحی است. وقتی که مولا می گوید: «اکرم العلماء الا زیدا» ولو اینکه اصطلاحا به این مخصص متصل گفته می شود لکن در حقیقت مخصص متصل«لیس بمخصص» عام و خاصی در اینجا مطرح نیست. از اول می گوید: «اکرم العلماء الا زیدا» به عبارت دیگر: به هیچ وجه ظهوری در عموم برای کلام مولا منعقد نمی شود. جمله ای که مشتمل بر استثنا است ولو اینکه دو حکم را بیان می کند همان طوری که عرض کردیم، ادبا می فرمایند: استثنای از نفی، اثبات است و استثنای از اثبات، نفی است اما معنای این عبارت، این نیست که برای جملۀ مشتملۀ بر استثنا دو ظهور منعقد می شود: یک ظهور در عام و یک ظهور در خاص، و ما اسم این را حقیقتا مسألۀ تخصیص بگذاریم بلکه در عنوان تخصیص، در مخصص متصل، یک نوع تسامح وجود دارد لذا این را باید از محل بحث خارج کنیم.

تقدم تخصیص بر نسخ

مرحوم آخوند می فرمایند: در دو صورت است که بلااشکال مسألۀ تخصیص مطرح است و عنوان ناسخیّت و منسوخیّت مطرح نیست: یکی آنجایی که مخصص، مقارن با عام باشد، که عرض کردیم: مقصود از مقارنت، مخصص متصل نیست بلکه مقصود از مقارنت به این کیفیت است که بگوید: «اکرم کلّ عالم» و بعد هم بلافاصله بگوید: «و لا تکرم زیدا العالم» که عنوان استثنا و توصیف و امثال ذلک در آن مطرح نیست.

قسم دوم را می فرمایند جایی است که«لا تکرم زیدا العالم» با یک فاصله ای، (یک روز فاصله، دو روز فاصله، سه روز فاصله) وارد شود لکن ورود آن در زمانی باشد که هنوز وقت عمل به«اکرم العلماء» حاضر نشده و نرسیده است مثل اینکه امروز که شنبه است، می گوید: «اکرم کلّ عالم یوم الجمعه» که در پیش است لکن قبل از این که یوم الجمعه پیش بیاید، در اواسط و یا اواخر هفته بگوید:

«لا تکرم زیدا العالم» هنوز روز جمعه نیامده و زمان پیاده شدن«اکرم کلّ عالم» حاضر نشده است با «لا تکرم زیدا العالم» زید عالم را خارج بکند.

در این دو صورت، مرحوم آخوند می فرمایند که هیچ شبهه ای نیست در اینکه ارتباط این«لا تکرم زیدا العالم» با آن«اکرم کلّ عالم» همان ارتباط تخصیصی است«و یکون لا تکرم مخصصا لاکرم کلّ عالم» و معنی تخصیص هم همان طوری که در آن بحث گذشته مفصلا بحث کردیم، یعنی تبیین مراد جدی مولا. یعنی مولا با«لا تکرم زیدا العالم» می خواهد بگوید که از اول، از همان هنگامی که«اکرم کلّ عالم» از مولا صادر شد، ارادۀ جدّی مولا به اکرام زید عالم متعلق نشده بود، و