سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 550

و حاجت به عام مطرح بکند، بلکه تا زمانی که وقت عمل نشده است مثل اینکه می گوید: «اکرم العلماء یوم الجمعه»، هنوز روز جمع نیامده، مولی حق دارد«لا تکرم زیدا العالم» را مطرح بکند. اما بعد از آمدن جمعه دیگر چه معنی دارد که«لا تکرم زیدا العالم» به عنوان بیان و مخصّص برای«اکرم العلماء» وارد شود؟ لذا ایشان می فرمایند: این تأخیر بیان از وقت حاجت که یک شیء قبیح و غیر جایز است، در رابطۀ با عموماتی است که برای بیان حکم واقعی وارد شده است. اما عموماتی که برای بیان حکم واقعی وارد نشده است، بلکه فقط به عنوان یک زمینه و یک جعل قانونی است که فعلا از حد قانون تجاوز نمی کند و هدف پیاده شدن و اجرا نیست بلکه تدریجا باید محدودۀ این قانون بیان شود، اینجا دیگر هیچ مانعی ندارد که حتی صد سال بین دلیل مخصّص و چنین عامی فاصله بیفتد، و هیچ گونه تأخیر بیان از وقت حاجت هم لازم نمی آید.

می فرمایند: در این عموماتی که در فقه با آنها برخورد مخصّص می کنیم درحالی که فاصلۀ بین دلیل مخصّص و عام حتّی بیش از صد سال است، ملتزم می شویم به اینکه این عمومات«لم ترد لبیان الحکم الواقعی» تا تأخیر بیان از حکم واقعی لازم بیاید لذا مشکلی نیست که ما هم ملتزم به تخصیص بشویم، و هم فاصله زیاد باشد، و هم تأخیر بیان از وقت حاجت لازم نیاید. در این قسم از عمومات، مشکله ای وجود ندارد. این توضیح بیان مرحوم محقق خراسانی بود لکن بعضی از اشکالات به ایشان توجّه پیدا کرده که آن اشکالات را باید بررسی کنیم، و بعد هم ببینیم که نتیجۀ تحقیق برای حل این مشکل و عویصه در ما نحن فیه چه خواهد بود؟

پرسش:

1 - چرا در خاص وارد بعد از حضور وقت عمل به عام، حکم به نسخ نمی کنیم ؟

2 - راه حل اشکال ورود خاص بعد از وقت عمل به عام را از نظر مرحوم آخوند ره بیان کنید.

3 - انواع عموم را از نظر مرحوم آخوند ره بیان کنید.

4 - تقسیم حکم ظاهری در مقابل حکم واقعی چیست ؟