سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 559

ندارد.

عدم دخالت داشتن خاص بعدی در ماهیت عام قبلی

بعلاوه؛ اگر اختلاف بین این دو نوع از راه ورود مخصّصات بعد حضور وقت العمل، و عدم ورود مخصّص بعد از حضور وقت العمل باشد، در حقیقت این یک جهت و مسأله ای خارج از حقیقت عام است. اصلا عام مخصّص داشته باشد یا نداشته باشد، در ماهیت و حقیقت عام تغییری و تنوّعی به وجود نمی آورد. اگر یک عامی مخصّص داشت و یک عامی فاقد مخصّص بود، آیا معنی دارد که بگوییم: «هذان نوعان من العموم ؟» ولو اینکه آن جنبۀ منطقی و ماهیت منطقی را در نوعیت کاری نداریم که نوعیت نوع، متقوّم به فصلی است که در ماهیت این نوع اخذ شده است جنس مشترک است، و فصل است که برای این نوع، نوعیت ایجاد می کند و ممیز بوجود می آورد. ما نمی خواهیم این ماهیت را اینجا بگوییم. مسأله ماهیت و جنس و فصل مطرح نیست. لکن حداقل نوعیت را در رابطۀ با خود شیء باید ملاحظه بکنیم، نه در رابطۀ با یک امری که هیچ ارتباط به این شیء ندارد. «اذا کان هناک مخصّص بعد حضور وقت العمل، هذا نوع من العام و اذا لم یکن هناک مخصّص هذا نوع آخر من العام.» نوعیت به واسطۀ یک امری که خارج از خود شیء است و هیچ گونه دخالتی در خود شیء ندارد، این یک امری نیست که انسان بتواند بپذیرد، این مستبعد است.

و علاوه؛ ما بخواهیم به این دو نوع، دو عنوان بدهیم عنوانی که در هیچ کجای علم اصول به این عنوان برخورد نکرده ایم. آنچه که حکم واقعی و در مقابلش ظاهری یا غیرواقعی شنیده ایم، یا حکم واقعی و ظاهری است که در جمع بین حکم ظاهری و واقعی مطرح می شود، طهارت واقعیه و طهارت ظاهریه، حلّیت واقعیه، و حلیت ظاهریه. حلیت واقعیه روی عنوان واقعی شیء رفته است، اما حلیت ظاهریه روی شیئی که حکم اولی آن از نظر حلیت و حرمت مشکوک است، حالا یا به شبهه حکمیه، و یا به شبهه موضوعیه. این حکم واقعی و غیرواقعی است که ما در اصول کرارا با آن برخورد می کنیم. یک جور دیگر هم داشتیم که آن هم گاهی مورد بحث واقع می شود: حکم واقعی در مقابل حکم اختباری و امتحانی، این هم یک مسأله ای است. اما این تعبیری که اینجا مطرح است که مقصود از واقعی این باشد که به مجرد صدور عام، قصد اجرا و پیاده شدن و عمل در کار باشد و حکم غیرواقعی، یعنی یک چیزی علی الحساب، زمینه ای برای یک حکمی که حدود و ثغورش بعدا مشخص می شود، و از این تعبیر بکنیم به غیرواقعی، کجای اصول یک چنین عنوانی داشتیم که حکم واقعی به این معنا باشد، و در مقابل حکم غیرواقعی به آن معنا؟ این اولین و آخرین جائی است که در