سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 563

تنها قبیح نیست، بلکه چه بسا مستحسن است، و چه بسا استحسانش به حد لزوم و به حد وجوب عقلی و شرعی می رسد. این مقدمه راه حل ما بود، حالا می آییم سراغ ما نحن فیه:

راه حل اشکال قبح تأخیر بیان از وقت حاجت

اینکه شما می گویید: تأخیر بیان از وقت حاجت قبیح است، ببینیم در تأخیر بیان از وقت حاجت چه چیز وجود دارد که مسألۀ قبح را بوجود آورده است ؟ و آن جهتی که در آن وجود دارد و مسألۀ قبح را بوجود آورده، آیا قبحش را مثل«الظلم قبیح» می کند؟ یا قبحش مثل«الکذب قبیح» است ؟ اگر مثل «الظلم قبیح» شد، باید دست روی دست بگذاریم، نمی توانیم این مشکله را حلش بکنیم، اما اگر قبحش مثل«الکذب قبیح» شد، که در بعضی از موارد، یک عنوان حسن اقوائی در موردش تحقق پیدا می کند و قبحش را از بین می برد، دیگر اینجا مسألۀ قبح تأخیر بیان از وقت حاجت وجود ندارد. و این نیاز به توضیح این معنا را دارد که ببینیم در تأخیر بیان از وقت حاجت چه چیز وجود دارد که مسألۀ قبح را پیش آورده و قبح آفرین شده ؟ باید این را بررسی بکنیم، و الاّ همینطور چشممان را ببندیم بگوییم: از موقعی که معالم خوانده ایم به ما گفته اند: «تأخیر البیان عن وقت الحاجه قبیح» همینطور در کتابها پشت سرهم شنیده ایم و گفته ایم و مباحثه کرده ایم، این کفایت نمی کند، باید یک تحلیلی روی«تأخیر البیان عن وقت الحاجه» و تبعاتی که این«تأخیر البیان عن وقت الحاجه» دارد بشود، تا بعد ببینیم که آن تبعاتش آیا اتصافش به قبح مثل اتصاف ظلم به قبح است یا مثل اتصاف کذب به قبح است ؟ اگر مثل اولی شد، نمی توانیم راه حلی پیدا کنیم اما اگر مثل دومی شد، که فقط اقتضای قبح در آن پیدا شد، باید برویم دنبال اینکه ببینیم آن عناوینی که اینجا وجود دارد و حسن دارد آیا حسن آن اقوای از قبح آن چیزهایی است که در تأخیر بیان از وقت حاجت وجود دارد؟ اگر به این نتیجه رسیدیم، حل اشکال برای ما خیلی آسان است ان شاء الله.

پرسش:

1 - آیا در روایات اشاره ای به تقسیم عمومات قرآنی به دو نوع وجود دارد؟

2 - چرا خاص بعدی نمی تواند در ماهیت عام قبلی دخالت داشته باشد؟

3 - علت منحصر نبودن راه حل اشکال به طریقۀ شیخ ره چیست ؟

4 - تقسیم امور متصفۀ به قبح را بیان کنید.

5 - راه حل اشکال قبح تأخیر بیان از وقت حاجت چیست ؟