سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 573

الفداء) ظهور می کند، تازه یک سری از احکام واقعی اسلام آن موقع به مردم معرفی می شود، و آن موقع به مرحلۀ فعلیت و اجراء درمی آید. معنای آن این است که الان زمان اقتضا ندارد، جامعه پذیرای عقلانی ندارد که این مسائل را درک کند، الاّ در زمانی که حضرت بقیه الله ظاهر شود که دیگر آن زمانی است که فکرها رشد کرده و حقانیت حضرت کاملا روشن است و مردم پذیرای همۀ احکام اسلام هستند.

ما وقتی دو شاهد با این قوّت داریم، چه مانعی دارد ملتزم شویم به این که عموم کتابی، عموم در لسان نبی اکرم(صلی الله علیه و آله) وارد شده است، مخصّص آن در زمان امام عسکری و در لسان امام عسکری مطرح شود؟ تأخیر بیان لازم می آید؟ مانعی ندارد. با وجود چنین مصلحت قوی که به حسب واقع تحقق دارد دیگر آن عناوین ثلاثه ای که در تأخیر بیان از وقت حاجت است، آنها اتصاف به قبح ندارد.

آیا مسألۀ مخصّصات مع الفاصله را اینطور حلّ بکنیم بهتر است یا اینطوری که در کلام مرحوم محقق خراسانی ملاحظه فرمودید که ملتزم به حکم واقعی و حکم غیرواقعی یک تقسیم نامأنوس و تقسیمی که به گوش کسی نخورده است، بشویم و از آن راه بخواهیم این مشکل را حل بکنیم ؟ به نظر می رسد که این راهی که ملاحظه فرمودید، یک راه منطقی صحیح است، با این که تأخیر بیان از وقت حاجت است، مع ذلک قبحی در آن نیست، و یک مصالح حسنه که دارای حسن کامل و اقوای از قبح آن عناوین سه گانه است، در آن مطرح است. ما امکان آن را ثابت کردیم و دو شاهد هم برای آن ذکر کردیم. دیگر شما نمی توانید بگویید: این جا تأخیر بیان از وقت حاجت قبیح است. مثل این که یک آدم متدیّنی یک دروغی گفت، شما احتمال می دهید که این کذبش«لغیر اصلاح الناس» باشد، احتمال می دهید که«لا صلاح الناس» باشد. لابد باید حمل کنید که«کذبه انّما کان لغرض الاسلام» ما اینجور حمل می کنیم. اما این مصالح را برای من و شما باید تبیین بکنند، دیگر ضرورتی برای تبیین این مصالح برای من و شما وجود ندارد. تا این جا این بحثی را که شروع کردیم، سه صورتش را ذکر کردیم که این سه صورت در این معنا مشترک بود که در عام و خاص، گاهی خاص مقارن عام است و گاهی بعد از عام است. آن جایی که بعد از عام است، یک وقت قبل حضور وقت العمل بالعام است، یک وقت بعد حضور الوقت العمل بالعام است که این قسم سوم بود که ما را وارد این مشکل و این داستان کرد، که برای حل اشکال آن، این راهها را ذکر کردیم.

صدور خاص قبل از عام

حالا دو صورت برای عکس این مسأله وجود دارد که این دو صورت مشترک است در این که