سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 574

خاص قبل از عام ذکر شده است. این جا دیگر سه صورت ندارد، برای این که صورت مقارن آن، همان صورتی است که قبلا ذکر شد، و در غیرمقارن، همان طوری که در آن فرض، دو صورت بود، این جا هم دو صورت است. خاصی اول وارد شده است، بعد عام وارد شده است. این جا که عام وارد می شود، یک وقت عام قبل حضور وقت العمل بالخاص است، یک وقت عام بعد حضور وقت العمل بالخاص وارد می شود. دیگر شق ثالث که مسأله مقارنه باشد ندارد. این همان فرضی است که در آن جا به عنوان مقارنه مطرح شد. حالا این دو صورت هم ان شاء الله باید حکمشان روشن شود.

صدور عام قبل از عمل به خاص قبلی

اگر خاص وارد شد، لکن هنوز وقت عمل به خاص نرسیده است دلیل عام وارد شد. مثلا دلیل خاص امروز یکشنبه که در آن هستیم گفت: «یحرم اکرام زید العالم یوم الجمعه.» همین امروز که روز یکشنبه بود، یک چنین دستور تحریمی راجع به اکرام زید عالم در روز جمعۀ آینده از مولا صادر شد. لکن هنوز روز جمعه نیامده، یک دستور عامی از مولا صادر شد، گفت: «یجب اکرام کل عالم» در این جا مسأله چطور می باشد؟

احتمال مخصص بودن خاص قبلی برای عام بعدی

ابتداء دو احتمال جریان دارد: یک احتمال این است که این«یحرم اکرام زید العالم» بمنزلۀ مخصّص و بیان برای«اکرم کل عالم» روز پنجشنبه واقع شود. برای این که در بیان، آن که خیلی دنبالش را گرفتیم، تأخیر بیان از وقت حاجت قبیح است. اما تقدیم بیان که دیگر مشکلی ندارد، این که دیگر اشکالی در آن وجود ندارد. اول مولا گفته است: «یحرم اکرام زید العالم یوم الجمعه» بعد هم روز پنجشنبۀ قبل یوم الجمعه گفته است: «اکرم کل عالم.» آن«یحرم» بمنزلۀ بیان است برای این«اکرم کل عالم» و مخصّص این است، و در بیان بودن دیگر ضرورتی ندارد که حتما باید اول عام وارد شود، بعد خاص وارد شود. در حقیقت شبیه دلیل حاکم و محکوم است. شما در این روایات وقتی که بعضی از روایات را حاکم بر بعضی از روایات دیگر قرار می دهید، یکی از آنها را به عنوان حاکم، و دیگری را به عنوان محکوم می شناسید، آیا این حساب را هم می کنید که دلیل حاکم باید بعد از دلیل محکوم وارد شده باشد؟ این«لا شک لکثیر الشک» حتما باید بعد از ادله ای که در باب شکوک نماز وارد شده است وارد شود؟ این مطلب نه مراعات می شود، و نه ضرورت دارد. با این که دلیل حاکم عنوان مفسّریت و شارحیت دارد، مع ذلک هیچ ضرورتی ندارد که دلیل حاکم بعد از دلیل محکوم