سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 575

وارد شده باشد. در باب مخصّص هم مسأله این طور است. مخصّص، عنوان بیانیت دارد، «لا یلزم ان یکون البیان مؤخرا بل یجوز ان یکون مقدما» منتها تا مؤخر نیامده است، شما عنوان بیانیت را کشف نمی کنید. اگر شما باشید و«یحرم اکرام زید العالم» روز پنجشنبه خیال می کنید این یک حکم مستقلی است و هیچ جنبۀ بیانیت در آن نیست. اما وقتی که روز پنجشنبه«اکرم کل عالم» آمد، می فهمید که این، نه تنها حکمی را بیان کرده است، بلکه بیان«اکرم کل عالم» هم بوده است و به عنوان مخصّص «اکرم کل عالم» مطرح است. لذا آن چیزی که به نظر اقوا می رسد، این است که عنوان مخصّصیت داشته باشد.

احتمال ناسخیت عام بعدی نسبت به خاص قبلی

اما یک احتمال دیگر هم ابتداء هست و آن این است که بگوییم: این«اکرم کل عالم» نسبت به «یحرم اکرام زید العالم» عنوان ناسخیت دارد، که نتیجۀ این دو احتمال، در اکرام زید در روز جمعه ظاهر می شود، که اگر ما آن«یحرم» را بیان و مخصّص قرار دهیم، در نتیجه اکرام زید در روز جمعه نه تنها واجب نیست، بلکه حرام است.

اما اگر«اکرم کل عالم» عنوان ناسخیت پیدا کرد نسبت به«یحرم اکرام زید العالم» معنای آن این است که در روز جمعه زید هم وجوب اکرام دارد، آن هم در ردیف سایر علماء باید اکرام شود. این احتمال هم هست.

لکن مبعّد این احتمال این است که اگر بخواهیم ملتزم شویم به این که این«اکرم کل عالم» نسبت به«یحرم اکرام زید العالم» عنوان ناسخیت دارد، باید بگوییم: این«یحرم اکرام زید العالم» به عنوان یک حکم عملی و اجرایی جعل نشده باشد و جعل آن باید لغو باشد برای این که چه فایده ای بر این «یحرم اکرام زید العالم یوم الجمعه» مترتب است ؟ چه اثر عملی بر این تحریم مترتب است ؟ بلکه باید شبیه اوامر اختباریه و اعتذاریه(که تازه به آن هم نمی رسد) که هیچ نظر عملی و هدفی در آن مطرح نیست، باشد، درحالی که ظاهر احکام و صدی مثلا نود و نه احکام به منظور اجرا و پیاده شدن و عمل است. لذا اگر بخواهیم احتمال نسخ را در این جا پیاده کنیم، با این«یحرم اکرام زید العالم» نمی سازد که به عنوان یک حکم اجرائی و عملی مطرح باشد. اما اگر به عنوان مخصّص مطرح شد، این«یحرم اکرام زید العالم» روز جمعه موقعیت خود را دارد، و زید عالم را از دائرۀ وجوب اکرام کل عالم خارج می کند. پس این صورتش روشن است. اما صورت دیگر در کلام مرحوم آخوند، ببینیم قابل مناقشه هست یا نه ؟