سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 579

است، مدتها هم برطبق آن عمل شده است.

حالا«اکرم کل عالم» آمده است، و اگر ما ملتزم بشویم به اینکه«اکرم کل عالم» در مورد زید عالم، عنوان ناسخیت نسبت به آن حکم قبلی دارد، هیچ تالی فاسدی از مسألۀ نسخ لازم نمی آید، لذا از نظر مقام ثبوت، و از نظر مقام امکان، هم مسألۀ تخصیص امکان دارد، و هم مسألۀ نسخ امکان دارد.

نظر مرحوم آخوند در تقدیم تخصیص بر نسخ

از کلام مرحوم آقای آخوند اینطور استفاده می شود، که مسألۀ تخصیص در حقیقت مبارزۀ با اصاله العموم است، هرکجا که پای تخصیص پیش می آید، معنایش این است که اصاله العموم در آن رابطه باید کنار برود، پس تخصیص مستلزم مبارزۀ با اصاله العموم، و کنار گذاشتن اصاله العموم است در رابطۀ با همین مورد تخصیص، درحالی که عموم مستند به وضع است، مستند به لغت است، همانطوری که در بحث الفاظ دالّۀ بر عموم، در اوائل بحث عام و خاص مطرح می کردیم، نوع الفاظ دالّۀ بر عموم از طریق وضع ثابت شده است، واضع کلمۀ کل را وضع کرد برای دلالت بر عموم، واضع جمع محلای به لام را وضع کرد لدلالته علی العموم. پس در حقیقت تخصیص مستلزم این است که با یک امر وضعی، کأنّ یک مقابله ای و معارضه ای بشود.

اما در باب نسخ مسأله این چنین است، در آن مواردی که یک حکمی منسوخ واقع می شود، این دلیل ناسخ با چه مقابله و معارضه می کند؟ دلیل ناسخ با اطلاق دلیل منسوخ معارضه دارد، به این اعتبار، که دلیل منسوخ با جریان مقدمات حکمت که یکی این است که متکلم در مقام بیان است، و دیگر اینکه قدر متیقن در مقام تخاطب نیست، قرینه ای هم بر تقیید وجود ندارد، مقتضای اطلاق و مقدمات حکمت، در رابطۀ با دلیل منسوخ استمرار این حکم و دوام این حکم است، برای اینکه می گوئیم: اگر مولی با اینکه در مقام بیان بود، می خواست این حکم را برای یک زمان محدود و یک مقطع خاصی بیان کند، باید قرینه ای بر این معنا اقامه کرده باشد، و حیث اینکه در مقام بیان بود، قرینه ای اقامه نکرد، قدر متیقن زمانی هم در مقام تخاطب نبوده است، لذا ما از دلیل منسوخ فی نفسه استفاده می کنیم استمرار زمانی و دوام زمانی را، آنوقت اگر یک دلیل ناسخی آمد، این دلیل ناسخ با این استمرار زمانی که از طریق اطلاق و مقدمات حکمت ثابت شده است، مقابله و معارضه می کند.

عدم جریان اصاله العموم با وجود مقدمات حکمت

پس در نتیجه ما به این معنا رسیده ایم، که در ما نحن فیه، نسبت به دلیل خاص، یک اصاله