سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 587

شود، برای اینکه اصاله الاطلاق در مواردی است که مقدمات حکمت وجود داشته باشد. یکی از مقدمات حکمت این است که مولای متکلم در مقام بیان باشد و قرینه ای بر تقیید اقامه نکرده باشد، اینجا مسألۀ اختلاف مبنا مطرح است، این که می گویید: یکی از مقدمات حکمت«عدم القرینه علی القید» است، مقصود شما از قرینه چه قرینه ای است ؟

مراد از عدم قرینه در مقدمات حکمت

اینجا مثل مرحوم آخوند معتقد شده اند که مقصود از قرینه، قرینۀ متصلۀ به کلام است، یعنی همین کلامی که در مقام بیان حکم است، در خود این کلام، قرینه ای بر تقیید ذکر نشده باشد، اما بعضیها معتقدند که آن عدم القرینه ای که جزء مقدمات حکمت است، عدم القرینه مطلقا است، «سواء کانت القرینه متصله ام کانت منفصله.» ثمرۀ بین این دو مبنا در این ظاهر می شود که اگر مولی امروز گفت: «اعتق الرقبه»، دو روز بعد گفت: «لا تعتق الرقبه الکافره»، اگر ما آن عدم القرینه ای را که جزء مقدمات حکمت می دانیم، عدم القرینه متصله باشد، باید این حرف را بزنیم که مقدمات حکمت در «اعتق الرقبه» جریان پیدا کرد، و اطلاق برایش ثابت شد، و این«لا تعتق الرقبه الکافره» مقیّد این اطلاق است. اما معنی تقیید این است که یک اطلاق ثابت محرز الاطلاقیه وجود دارد منتها با دلیل مقیّد و با«لا تعتق الرقبه الکافره» که دو روز بعد آمده است، ما این اطلاق را تقیید می کنیم، مانعی ندارد، اما آنهایی که می گویند که عدم القرینه ای که جزء مقدمات حکمت است، عدم القرینه مطلقا است، «سواء کان متصله ام منفصله» اینجا دو روز بعد که«لا تعتق الرقبه الکافره» می آید، دیگر نمی توانیم بگوییم: این«لا تعتق» مقیّد اطلاق است. ما اطلاقی نداریم که«لا تعتق»، مقیّدش باشد.

باید بگوییم: این«لا تعتق الرقبه الکافره»، کشف می کند از اینکه اطلاقی وجود نداشته است، برای اینکه اطلاق در صورتی است که مقدمات حکمت جریان پیدا کند. یکی از مقدمات حکمت هم عدم القرینه است. ما بعد از دو روز دیگر دیدیم که مولی قرینه منفصله اقامه بر تقیید کرد، پس وجود این قرینه منفصله، بمنزلۀ تقیید اطلاق«اعتق الرقبه» نیست، بلکه به معنی این است که این کشف می کند از اینکه مقدمات حکمت در«اعتق الرقبه»، کامل نبوده است. شما شاید خیال می کردید که مقدمات حکمت وجود دارد، لکن امروز که قرینۀ منفصله آمد، معلوم می شود که«لم یکن للکلام الاول اطلاق، بل هذا الدلیل الثانی کشف عن عدم تمامیه مقدمات الحکمه»، پس این اختلاف مبنایی وجود دارد.

بعد اینطور شده است که دلیل خاصی که امروز آمد و بعد از گذشت یک مقطع زمانی عمل به