سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 60

مفترس مقیم در جنگلها است. این افراد حقیقیۀ ماهیت اسد است، در کنار این آمده اید یک فرد ادعایی برای معنای اسد شما قائل شدید و آن عبارت از رجل شجاع است و ادعا کردید که رجل شجاع هم داخل در معنی اسد است؛ منتهی ادعا است.

پس برای ماهیت اسد یک وجود و افراد حقیقیه، تحقق دارد و یک افراد یا یک فرد ادعایی هم وجود دارد که عبارت از رجل شجاع است. نتیجه این می شود که وقتی شما کلمۀ اسد را استعمال می کنید، نه این که مستقیما کلمۀ اسد در رجل شجاع استعمال شود تا اسمش را بگذاریم استعمال «فی غیر ما وضع له، فی مباین ما هو موضوع له بالتباین النوعی» نه. شما اینجایی هم که اسد را در رجل شجاع استعمال می کنید، از معنای حقیقی، غافل نیستید؛ بلکه در معنی حقیقی یک توسعۀ ادعاییه قائل شدید و گفتید که رجل شجاع، این هم«داخل فی موضوع له لفظ اسد، لکن لیس دخول حقیقیا بل دخولا ادعائیا». چنین حرفی را سکاکی در خصوص استعاره ذکر کرده است و در حقیقت خواسته است استعاره را از دائره استعمال لفظ در غیر موضوع له بیرون بیاورد و از سایر مجازات کانّ به حسب ظاهر استعاره را جدا کند.

فرمایش مرحوم شیخ محمد اصفهانی ره در مجاز

اینجا دو مطلب داریم که البته اساس این دو مطلب را ما از سیدنا الاستاذ الاعظم الامام(ره) و ایشان هم خودشان مبتکر این مطلب نبودند، بلکه نقل کردند از استاد بزرگوارشان مرحوم شیخ محمد رضای نجفی اصفهانی که معروف به مجد یا ابو المجد است - که جدا وقتی که کتاب ایشان را انسان مطالعه می کند، اصلا تعجب می کند که یک فارس زبان و یک اصفهانی که فارس به تمام معنا است، چطور این قدر در ادبیات عرب تخصص پیدا کرده است و به رموز ادبیات عرب آشنا شده است و به لغات عرب تسلط پیدا کرده است که کیفیت عبارات و الفاظ ایشان را در هیچ کتابی در کتابهای اصولیه انسان برخورد نمی کند. کتاب ایشان به نام(وقایه الاذهان) است که ما ندیده بودیم این کتاب را، لکن این اواخر دو سه سال است که این کتاب چاپ شده و یک جلد هم هست و در دسترس است و چاپش هم چاپ بسیار خوبی است. - این مطلب را امام بزرگوار از ایشان گرفته و مورد قبول قرار داده اند. مطلب این است که اصلا مجازات به طور کلی چه آن استعاره ای که سکاکی می گوید و چه سایر مجازات که از آن تعبیر به مجاز مرسل می شود، در هیچ کدام از اینها مجاز به معنای استعمال لفظ در غیر ما وضع له نیست، در هیچکدام از اینها«لا فی الاستعاره کما یقول به السکاکی و لا فی سائر المجازات» مجاز استعمال لفظ در غیر ما وضع له نیست. چرا نیست ؟ نکته ای