سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 604

معنای کلی است، که این معنای کلی در مصادیق و افراد مجانسۀ خودش ساری و جاری است. ما از معنای مطلق، یک چنین چیزی را برداشت می کنیم، و لازمۀ این مطلب این است که پای اطلاق و تقیید و مسألۀ مطلق و مقید، دیگر نباید در رابطۀ با جزئیات، در مقابل کلی، مطرح بشود، مسألۀ اطلاق و تقیید فقط در دائرۀ کلیات مطرح است، اما در امور جزئی و مصادیق دیگر نباید مسألۀ اطلاق و تقیید مطرح بشود، درحالی که ما مواردی را برای شما ذکر می کنیم، که در همین اصول ملاحظه فرموده اید که پای اطلاق و تقیید را پیش کشیده اید، پای اطلاق و اشتراک را پیش کشیده اید، درحالی که این مسأله را در مورد جزئیات مطرح کردیم، مثل واجب مطلق و واجب مشروط .

نزاع شیخ و مشهور در باب واجب مشروط

در واجب مشروط در مثل«اکرم زیدا ان جائک» یک نزاع مهمی بین مرحوم شیخ انصاری(ره) و مشهور واقع شده بود، که مرحوم شیخ می فرمود: ما قبول داریم که در قضیۀ شرطیۀ«ان جائک زید فاکرمه»، بحسب قواعد ادبی و قواعد عربی شرط ، شرط جزاء است، و جزاء عبارت از حکم است، و حکم عبارت از وجوب اکرام است. به حسب ظواهر ادبی و عربی، مجیء زید، قیدیت برای وجوب اکرام دارد، برای خود حکم دارد، لکن ایشان با یک برهانی، (که حالا آن برهان صحیح است یا صحیح نیست، فعلا کاری نداریم) می فرمودند: این قید به ماده متعلق است، نه به هیئت که عبارت از وجوب باشد. ماده چیست ؟ آن که وجوب به آن تعلق گرفته است، اکرام زید است. «اکرام زید هل هو کلی ام جزئی ؟» وقتی که اکرام اضافه به جزئی پیدا کرد، دیگر نمی شود عنوان کلیت داشته باشد. اکرام، کلی است، اما اکرام مضاف به جزئی که مأموربه در این قضیه شرطیه است، لامحاله جزئی است. پس شما چطور جزئی را مقید به مجیء کردید؟ چطور اینجا کلمۀ شرطیت و تقیید را مطرح کردید؟ شما مطلق و مقید را در رابطه با جزئی آوردید. اگر نمی گفتید: «ان جائک» در اکرام زید هیچ گونه تقییدی مطرح نبود، اما حالا که«ان جائک» را آوردید، معنایش روی بیان مرحوم شیخ این است: «الواجب هو اکرام زید مقیدا بالمجیء»، چطور اینجا کلمۀ تقیید را در رابطۀ با یک جزئی به کار بردید؟

شما بفرمایید: این روی مبنای شیخ است، مشهور که مبنای شیخ را نپذیرفتند، شما خوب است روی همان مبنای مشهور صحبت بکنید، ما می پذیریم، می گوییم: روی مبنای مشهور این«مجیء» برای هیئت، قیدیت دارد. به مشهور مراجعه می کنیم، می گوییم: آیا هیئت در افعال به طورکلی دارای معنای اسمی است، یا دارای معنای حرفی ؟ خودشان در بحث حروف به ما گفتند: هیئت دارای یک معنای حرفی است، آن هم به لحاظ همین معنا، که هیئت یک امری است که کأنّ عارض بر ماده