سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 609

وجوب پیدا کرد، سایر مقدماتش لزوم تحصیل دارد، تهیۀ گذرنامه و مقدمات دیگر سفر لازم است که آنها تحصیل شود.

در باب مطلق و مقید هم همین طور است، رقبۀ مؤمنه هم«مطلق» و هم«مقید»، «مقید» به لحاظ قید ایمانی که زائد بر اصل طبیعت رقبه در آن اخذ شده است. اما در عین حال همین رقبۀ مؤمنه «یکون مطلقا»، نسبت به سایر قیودی که امکان مدخلیت در آن می رود یعنی مثلا رقبۀ مؤمنه عالم باشد، نباشد، عادل باشد، نباشد، سفیدپوست باشد، سیاه پوست باشد، فرقی نمی کند.

پس در حقیقت این دو عنوان، دو عنوان غیرقابل اجتماع نیستند، اینها دو عنوان اضافی هستند، و با توجه به آن مضاف الیه شان فرق می کنند، نسبت به یک قیدی عنوان اطلاق وجود دارد، نسبت به قید دیگر عنوان اطلاق وجود ندارد. لذا در یک عنوان اگر بخواهیم هم عنوان مطلق و هم عنوان مقید را مطرح بکنیم، هیچ مشکلی وجود ندارد، مثل واجب مطلق و واجب مشروط .

(سؤال... و پاسخ استاد) «شایع فی جنسه» را کنار می گذاریم. می گوییم: یک معنای خالی از قید، این معنا یک وقت کلی خالی از قید است، یک وقت جزئی خالی از قید است. فرق است بین«اکرم زیدا» و بین«اکرم زیدا الجائی»، این دوتا باهم فرق می کند، «اکرم زیدا» هیچ تقیدی به مجیء در آن مطرح نیست، اما«اکرم زیدا الجائی» تقید به مجیء در آن مطرح است.

ضمن اینکه اینها دو امر اضافی هستند، و در مورد واحد به لحاظ اختلاف مضاف الیه هاشان فرق می کنند، لکن در عین حال آیا نسبت بین مطلق و مقید و تقابلشان از کدام یک از انواع تقابل هایی است که در جای خودش مطرح است ؟ آیا تقابل سلب و ایجاب دارند؟ تقابل عدم و ملکه دارند؟ کدام یک از اینهاست ؟ اینکه ما گفتیم: مطلق یعنی خالی از قید و به تعبیر دیگر: «الذی لا یکون فیه قید» آیا این عنوان، به عنوان یک قضیه سالبه مطرح است ؟ و در مقابلش مقید، یعنی«ما کان فیه قید؟» یا اینکه تقابلشان، تقابل عدم و ملکه است ؟ ظاهر این است که تقابل، تقابل عدم و ملکه است، یعنی مطلق به آن معنایی گفته می شود که قابلیت و استعداد تقیید در آن معنا وجود داشته باشد، لکن خارجا تقیید نشده باشد، امکان و قابلیت تقیید باید در آن مطرح باشد.

نظر مرحوم آخوند ره در تقابل بین اطلاق و تقیید

ضمن اینکه خودمان هم می فهمیم که مسأله اینطور است، مرحوم آخوند، در مواردی از کفایه، تقریبا به این مسأله اشاره کرده اند، که ما اصاله الاطلاق را در مواردی می توانیم به کار ببریم، و به آن استناد کنیم که امکان تقیید در آن مورد وجود داشته باشد. اگر موردی داشته باشیم که امکان تقیید در