سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 612

مخصوصا با توجه به اینکه تکالیف فرعیه همان طوری که گردن مؤمنین را می گیرد، گریبان کافرین را هم می گیرد، حتی عنوان«الذین امنوا» هم نقش ندارد. هم مردم مکلف به نماز هستند، «من غیر فرق بین المسلم و الکافر» اما در عین حال نسبت به سایر قیود، هیچ قید دیگری مطرح نیست.

اما وقتی که به آیه حج می رسیم، اگر آیه را اینطوری معنا بکنیم: «لِلّهِ عَلَی النّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَیْهِ سَبِیلاً» از نظر ادبی«مَنِ اسْتَطاعَ إِلَیْهِ سَبِیلاً» در آیه شریفه چه عنوانی دارد؟ ظاهرش این است که این عطف بیان است، برای«الناس»، «لِلّهِ عَلَی النّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَیْهِ سَبِیلاً» پس معلوم می شود این قید«من استطاع» و عنوان مستطیع برحسب ظاهر است. با توجه به این نکته ادبی این قید برای«الناس» است، یعنی قید برای مکلف است، حسب ظاهر آیه، حالا ولو اینکه احتمالا به حسب ادله دیگر، استطاعت شرطیت برای وجوب دارد.

اما«لقائل ان یقول» که این استطاعت، یک قیدی است در رابطه با مکلف و عطف بیان است برای «الناس» و آیه می خواهد بگوید: «لله علی المکلف المستطیع وجوب الحج» این قید ارتباط به مکلف پیدا می کند نه اینکه مربوط به حکم باشد، و نه اینکه مربوط به متعلق حکم باشد، لذا مسأله اطلاق و تقیید یک دائره وسیعی دارد.

پرسش:

1 - تعریف مطلق از نظر استاد چیست ؟

2 - تقابل بین اطلاق و تقیید از چه نوع تقابلی است ؟

3 - تقابل بین اطلاق و تقیید در نظر مرحوم آخوند ره از چه نوع تقابلی است ؟

4 - آیا اطلاق و تقیید مخصوص حکم است ؟ چرا؟