سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 75

هم هست، تخصیصش مستلزم مجازیّت نیست، چه در مخصّص منفصل و روشن تر در مخصص متصل که حالا در مخصص متصل حرف بالاتری هم وجود دارد.

نظر مشهور و محقق خراسانی ره در مسأله

انما الکلام روی نظریۀ مشهور که منهم مرحوم محقق خراسانی در کفایه است، ایشان در اوایل کفایه وقتی که مجاز را معنا می کند، همان نظریّۀ مشهور را می پذیرد، و همان معنای مشهور را در باب مجاز انتخاب می کند. حالا بحث این است که اگر کسی همین نظریّۀ مشهور را هم انتخاب کرد، آیا تخصیص عام مستلزم مجازیّت به آن نحوی که مشهور در باب مجاز قائل هستند هست یا نه ؟ بیان مرحوم محقق خراسانی در مسألۀ عام و خاص، با یک مقدار توضیح این است که در مخصّص متصل اصلا باید گفت: «مخصّص متصل لیس بمخصص» تا چه رسد به این بحث که آیا مستلزم مجازیّت هست یا نه ؟ برای این که مخصّص متصل آن است که با کلمۀ استثناء، ادات استثناء و امثال ذلک وصل به کلام تحقّق پیدا می کند، مولا می گوید: «اکرم العلماء الا الفساق منهم».

اصلا بحث اولی این است که این تخصیص چه معنا دارد؟ این که شما اسمش را مخصّص می گذارید، مگر شما یک حکم عامی قبلا داشتید، و حالا می خواهید با یک تبصره ای سعۀ دایرۀ حکم را از بین ببرید؟ سؤال این است که اگر از اوّل مولا این طوری می گفت؛ می گفت: «اکرم العلماء الموصوفین بعدم الفسق» کلمۀ الا و عدا و این حرفها را ذکر نمی کرد، مسأله را به صورت صفت مطرح می کرد، آیا اینجا جای توهّم این معنا هست که کسی عنوان مخصّص پیاده کند؟ از اول گفت:

«اکرم العلماء الموصوفین بالعداله» آیا این با«اکرم کل عالم عادل» فرق می کند؟ اگر از اول گفت: «اکرم کل عالم عادل» می شود ما بگوییم: این عبارت«عام مخصّص بتخصیص متصل»؟ خوب به انسان می خندند.

از اوّل موضوع حکم عالم عادل قرار داده و کلمۀ کل را روی عالم عادل پیاده کرده و گفته: «اکرم کل عالم عادل». اینجا که معنا ندارد کسی شبهۀ مخصصیّت را مطرح کند. می گوییم: یک درجه بالاتر فرضا، اگر گفت: «اکرم العلماء الموصوفین بالعداله» آیا این فرق می کند با«اکرم کل عالم عادل»؟ چه فرقی می کند؟ آیا اینجا شبهۀ تخصیص پیش می آید؟ اما در«اکرم کل عالم عادل» شبهۀ تخصیص نیست ؟ یک درجه بالاتر، اگر به جای موصوفین و اینها با کلمۀ الاّ و غیر سوا و عدا و امثال ذلک مسأله را مطرح کرد، گفت: «اکرم العلماء الاّ الفساق منهم، اکرم العلماء سوی الفساق منهم» و امثال ذلک از ادات استثناء و چیزهایی که افادۀ استثناء را می کند. بگوییم: حالا که با کلمۀ الاّ مطرح کرده، پس عام و