سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 85

کیفیتی که توضیح دادیم، یک امر قابل قبولی هست. معنای ارادۀ استعمالیه یعنی ارادۀ جعل قانون و مقتضای قانون یعنی«یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَوْفُوا بِالْعُقُودِ» العقود در معنای خودش استعمال شده جمع محلا به الف و لام است افادۀ عموم می کند درحالی که مراد جدی و باطنی شرع مقدس این نبود که مسألۀ ربا هم به عنوان یک عقد واجب الوفا و صحیح و نافذ باشد.

عدم مجازیت اوامر اختباریه

در رابطۀ با بعضی از اوامر که مرحوم آخوند هم در کفایه گاهی اشارۀ به اینها می کند مثل اوامر امتحانیه، پدری می خواهد فرزند خودش را امتحان کند، ببیند اگر این دستوری صادر کند آیا این هیجان و تحرکی برای موافقت دستور پدر در او پیدا می شود یا این که مثل یک جماد در جای خودش متوقف است و هیچگونه تحرکی در او پیدا نمی شود، اینجا پدر یک امر و دستوری صادر می کند آیا این دستور که از آن تعبیر به امر امتحانی می شود، این هیأت افعلی که در این رابطه به کار می رود، این پدری که به منظور اختبار و امتحان به فرزند خودش می گوید: که«ادخل السوق و اشتر اللحم» در اینجا که هیچ غرض واقعی پدر به این تعلق نگرفته که این واقعا بازار برود و اشتراء لحم کند، لکن غرض پدر این است که عکس العمل فرزند خودش را در مقابل این امر ملاحظه کند روی جهلی که پدر به حال فرزند دارد، سؤال می شود آیا این«ادخل السوق» در غیر معنای حقیقی هیأت افعل استعمال شده است ؟ در چه استعمال شده این«ادخل السوق» ادخل السوقی که پدر در حال امتحان صادر می کند به وسیلۀ هیأت افعل دستور می دهد«هل استعمل» این هیأت افعل در معنای حقیقی یا استعمال در معنای غیرحقیقی است ؟ این را می پرسیم اگر بگویید که استعمال در معنای غیرحقیقی، این اولا قرینه لازم دارد درحالی که اینجا قرینه ای به چشم نمی خورد، ثانیا اگر قرینه ای باشد آن هدف اختبار و امتحان حاصل نمی شود، اگر بچه بفهمد که پدر در رابطۀ با«ادخل السوق» بعث و تحریک و ایجابی ندارد، عکس العملی در مقابل این نشان نمی دهد، آنچه که زمینۀ امتحان و اختبار را فراهم می کند عبارت از این است که کلمۀ ادخل در معنای حقیقی خودش استعمال شده باشد در بعث و تحریک که گفتیم مفاد هیأت افعل بعث و تحریک است، منتهی بعث و تحریک اعتباری نه بعث و تحریک تکوینی، باید این ادخل در مفاد خودش به صورت استعمال حقیقی استعمال شود تا پدر ملاحظه کند که عکس العمل فرزندش در مقابل این امر چگونه خواهد بود.

اینجا مسأله را چطور تحلیل می کنید؟ آیا ادخل در معنای حقیقی خودش که عبارت از«بعث الی دخول السوق» است، حقیقتا استعمال شده، لکن غرض مولا و غرض پدر از این بعث، انبعاث فرزند