سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 98

«اکرم کل عالم» و کلام را تمام می کند، دیگر آن مسأله ادبی مطرح نیست، که«للمتکلم ان یلحق بکلامه ما شاء مادام کونه مشتغلا بکلامه» این مادام، تمام شد، امروز دستور صادر کرد، «اکرم کل عالم» تمام شد، فردای امروز که می گوید: «لا تکرم الفساق من العلماء»، این سبب می شود که ما از محقق بزرگوار سؤال کنیم که از این«اکرم کل عالم» که دیروز استعمال شد، و به عنوان یک دستور صادر شد، چه اراده شده است ؟ در نظر شما غیر از ارادۀ جدیّه ارادۀ دیگری نداریم.

تفکیک بین اراده جدّی و استعمالی

بله؛ اگر ما بین اراده جدی و اراده استعمالی تفکیک قائل شویم، و به عبارت دیگر: دو نوع اراده داشته باشیم، و دو مراد داشته باشیم، مراد جدی و مراد استعمالی، به آن تقریری که مرحوم آخوند ذکر می کردند، و ما هم با یک تقریبات و بیاناتی کلام ایشان را توضیح دادیم، شما می فرمایید: ما غیر از مراد جدی، چیز دیگری نداریم. وقتی که نداریم، این«اکرم کل عالم» در چه استعمال شده است ؟ مراد جدی دارد، یا اینکه مثل آدمی که در مقام هزل و شوخی و مزاح یک مطلبی را می گوید، اصلا فاقد ارادۀ جدیه است ؟ این احتمال که اصلا معنا ندارد، که بگوییم: فاقد اراده جدیه است، و«اکرم کل عالم» این مولا، مثل«اکرم کل عالم» ی است که یک مولی در مقام هزل و شوخی ایراد کرده باشد.

نمی شود این دو را ما یکنواخت و یکسان فرض کنیم. پس لا محاله در اینجا ارادۀ جدیه تحقق دارد و مراد جدی تحقق دارد. آیا این مراد جدی چیست ؟ مراد جدی«اکرم کل عالم» چیست ؟ آیا جمیع افراد علماء است«سواء کانوا عادلین ام فاسقین ؟» یا اینکه خصوص عالم عادل مراد جدی مولاست ؟ اگر بگویید: مطلق عالم، اعم از عادل و فاسق مراد جدی مولاست، می گوییم: اگر اینطور باشد، باید ملتزم شوید که بین عام و دلیل مخصص، مباینت وجود دارد، برای اینکه دلیل عام می گوید: مراد جدی، همۀ علماء هستند، «و لو کانوا فاسقین» دلیل خاص می گوید: علمای فاسق مراد جدی نیستند. اگر ما دو جملۀ اینطوری را بر شما عرضه بداریم، آیا شما نمی گویید: بین این دو جمله تهافت وجود دارد که یک مرتبه بگوییم: مراد هست، مثل اینکه مولی اینگونه بگوید: مراد جدی من، اکرام همه علماء است، «من دون فرق بین الفاسق و العادل»، بعد هم بگوید: مراد جدی من این است که عالم عادل اکرام شود، نه عالم فاسق.

عدم تعارض بین عام و خاص

پس شما بین عام و خاص، مسألۀ تعارض و تنافی و تهافت را القاء کردید درحالی که مسألۀ عام و