سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 9 صفحه 119

المؤمنه» را داخل در مسألۀ اجتماع امر و نهی بکند. آن از محل بحث مطلق و مقیّد خارج است. کما اینکه در این مثالی که عرض کردیم: «لا تعتق رقبه» خصوص این مثال که نکرۀ در سیاق نفی است باید این معنا را ملتزم بشویم که نکرۀ در سیاق نفی، افادۀ عموم نمی کند که ما هم تحقیقش را ذکر کردیم و گفتیم: افادۀ عموم نمی کند اما اگر کسی قائل شد که افادۀ عموم می کند باید مثال را تغییر بدهیم به«لا تعتق الرقبه» آن هم بنا بر مبنایی که مفرد معرّف به لام جنس«لا یدل علی العموم».

بالاخره محل بحث ما در دایرۀ عموم نیست. محل بحث ما متمحّض در مطلق و مقیّد است. مولا گفته: «لا تعتق رقبه» و از طرفی هم به دلیل دیگری گفته: «یجب عتق الرقبه المؤمنه» اینجا فرمایش مرحوم آخوند درست است که ما چاره ای نداریم جز اینکه حمل مطلق بر مقیّد بکنیم برای اینکه ما دو حکم نداریم«انّ لنا حکما واحدا» و نمی شود که این حکم واحد دارای دو متعلّق باشد لذا باید مسألۀ حمل مطلق بر مقیّد به این صورت بشود که بگوییم: دربارۀ عتق رقبۀ مؤمنه، فقط وجوب مطرح است و نمی شود در این رابطه، کراهت یا حرمتی وجود داشته باشد. البته این منافات ندارد که در رابطۀ با رقبۀ کافره، مسألۀ حرمت یا کراهت مطرح است اما در رابطۀ با آن جایی که قید تحقّق دارد، هیچ حکمی غیر از مسألۀ وجوب که دلیل مقیّد دلالت بر آن می کند وجود ندارد و راه حلی و راه جمعی برای این دو دلیل غیر از مسألۀ حمل مطلق بر مقیّد وجود ندارد. باید بگوییم: مقصود مولا از«لا تعتق رقبه» عبارت از رقبۀ غیر مؤمنه است حالا می خواهد مقصودش حرمت باشد یا مقصودش کراهت باشد، مسألۀ رقبۀ مؤمنه از دایرۀ اطلاق رقبه خارج است و هیچ حکمی هم جز وجوب به آن تعلّق نگرفته و حکمان دربارۀ رقبۀ مؤمنه وجود و تحقّق ندارد. منتها چرا ما مطلق را حمل بر مقیّد می کنیم؟ این سؤال برای چیست؟

علت حمل مطلق بر مقیّد

این سؤال برای این است که ممکن است که به ذهنتان بیاید که چه کسی گفته است: «اعتق رقبه مؤمنه» بر«لا تعتق الرقبه» تقدّم داشته باشد بلکه ما«لا تعتق الرقبه» را می گیریم و«اعتق الرقبه المؤمنه» را از صحنه خارج می کنیم؟ ما الدلیل بر اینکه دلیل مقیّد، دلیل مطلق را زمین می زند؟ چرا شما عکس رفتار نمی کنید؟

اینجا دو احتمال هست لکن یک احتمالش که مطابق تحقیق است همان است که از