سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 9 صفحه 25

تعریف حقیقی و تعریف لفظی

کانّ از ایشان سؤال می شود که اگر اسد و اسامه که یکی اسم جنس و دیگری علم جنس است، هر دو در معنا مساوی و متحد باشند، پس چرا با اسد معاملۀ معرفه نمی شود، و با اسامه معامله معرفه می شود؟ می فرماید: خیال نکنید که معرفه بودن اسامه، یک معرفۀ حقیقی است، این شبیه مؤنث لفظی و مؤنث مجازی است. همان طوری که ما یک تأنیث حقیقی داریم و یک تأنیث لفظی، و در مؤنث لفظی آن خصوصیاتی که در مؤنث حقیقی معتبر است اعتبار ندارد، ما می گوییم: در باب معرفه هم مسأله این چنین است. یک معرفۀ حقیقی داریم که واقعا تعیّن دارد، تشخّص دارد، حالا یا تشخّص خارجی و یا تشخّص ذهنی، لکن وجود بالاخره مساوق با تعیّن و تشخّص است، نه تنها وجود خارجی مساوی با تعیّن و تشخّص است، بلکه مطلق الوجود مساوق با تعیّن و تشخص است، این معرفه حقیقی است. اما در باب علم جنس می فرماید: موضوع له آن همان ماهیت است، لکن«یعامل معها معامله المعرفه» نه اینکه از نظر معنا، خصوصیات معرفه در آن وجود داشته باشد، بلکه یک معرفه لفظی است شبیه تأنیث لفظی که در باب مؤنث مطرح است. این نظریه ایشان است. مرحوم محقق بزرگوار حائری(ره) خواسته اند از علمای عربیت و ادبیت یک دفاعی و توجیهی برای کلام آنها داشته باشند، مطالعه بفرمایید ببینیم بیان ایشان قابل قبول هست یا نه؟

پرسش:

1 - تعریف علم جنس و فرق آن با اسم جنس را بیان کنید.

2 - معنای تعیّن علم جنس نزد مرحوم آخوند ره چیست؟

3 - اشکال اول مرحوم آخوند بر تعریف علم جنس را بیان کنید.

4 - اشکال دوم مرحوم آخوند بر تعریف علم جنس را توضیح دهید.

5 - تعریف حقیقی و تعریف لفظی را نزد مرحوم آخوند ره با مثال شرح دهید.

6 - چرا کلمۀ شایع را در حمل شایع به کار برده اند؟

7 - معرفه بودن علم جنس در نظر مرحوم آخوند(ره) چگونه است؟